Biến đổi khí hậu kết hợp với nạn chặt phá rừng đang đẩy Amazon – “lá phổi xanh” của Trái Đất – tới gần ngưỡng biến đổi thành đồng cỏ khô cằn trong vòng một thế kỷ tới.
Một nghiên cứu công bố ngày 1/8 trên tạp chí Geophysical Research Letters cảnh báo, khu rừng mưa nhiệt đới lớn nhất thế giới có thể đang tiến sát “điểm gãy” sinh thái. Các nhà khoa học đã sử dụng “mô hình cột đơn” – mô phỏng một điểm đại diện cho toàn bộ lưu vực sông Amazon – để đánh giá tác động kết hợp của biến đổi khí hậu và phá rừng. Kết quả cho thấy, khi rừng Amazon vượt qua ba ngưỡng nguy hiểm bao gồm: Diện tích rừng giảm 65%; Độ ẩm từ Đại Tây Dương giảm 10%; Và lượng mưa giảm 6% , thì chỉ một biến động nhỏ về khí hậu hoặc độ che phủ rừng cũng có thể đẩy hệ sinh thái từ rừng mưa sang đồng cỏ.
Hệ thống biến đổi này này vận hành theo một chu trình khép kín:
- Cây hút nước từ đất, giải phóng hơi ẩm vào khí quyển qua lá.
- Hơi ẩm tạo mây, mưa quay lại nuôi cây.
Nếu cây bị mất đi, quá trình thoát hơi nước và mưa giảm mạnh, khiến đất khô cằn và rừng nhanh chóng biến thành đồng cỏ. Điều này có thể do phá rừng hoặc do biến đổi khí hậu làm giảm lượng hơi ẩm từ Đại Tây Dương vào khu vực.
Rừng Amazon rộng hơn 6 triệu km², chứa khoảng 10% tổng số loài sinh vật trên hành tinh và lưu giữ 90–140 tỷ tấn carbon. Trung bình, khu vực này nhận hơn 1.800mm mưa mỗi năm, đóng vai trò quan trọng trong cân bằng nước và carbon toàn cầu, qua đó điều hòa khí hậu hành tinh.
Tuy nhiên, Amazon đang chịu sức ép ngày càng lớn từ hạn hán, cháy rừng, biến đổi khí hậu và nạn phá rừng. Chỉ riêng năm 2024, vùng Amazon của Brazil đã mất khoảng 28.000 km² rừng, theo báo cáo của Viện Tài nguyên Thế giới.
