Sống ở Châu Phi hơn một triệu rưỡi năm, Paranthropus đã chia sẻ môi trường sống với Homo và có thể đã tạo ra công cụ lao động ngay cả trước khi chi người xuất hiện.
Vào những năm 1970, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy các công cụ bằng đá (công nghệ Oldowan) bên cạnh những hóa thạch Paranthropus, cả ở Tanzania và Nam Phi. Ban đầu, điều này có vẻ đơn giản là một sự trùng hợp ngẫu nhiên. Sau đó, các khám phá khác bắt đầu cho thấy mối liên hệ địa tầng trực tiếp giữa những công cụ này với Paranthropus. Trên thực tế: họ sống cùng một nơi, cùng một thời điểm, và không chắc chắn họ có phải là những người sử dụng (và có lẽ là chế tạo) những vật thể đó hay không.
Ngày nay, chúng ta biết rằng công nghệ Oldowan có niên đại lâu đời hơn sự xuất hiện của chi Homo. Điều này có nghĩa là sự phân biệt rõ ràng giữa “ai sáng tạo” và “ai không phải là người” có thể chỉ là định kiến của chúng ta, chứ không được chứng minh bằng dữ liệu.
Họ sống cùng với các loài người khác: một sự chung sống lâu dài và đông đúc
Trong suốt lịch sử tồn tại, Paranthropus không hề đơn độc. Họ đã chia sẻ châu Phi với một số loài Australopithecus và với Homo sơ khai: habilis, rudolfensis, ergaster, erectus. Và không chỉ vậy: chúng thậm chí còn sống cùng thời kỳ với những người vượn đầu tiên rời khỏi châu Phi, chẳng hạn như Homo georgicus.
Một “khu rừng tiến hóa” thực sự được tạo nên từ sự cùng tồn tại, cạnh tranh và có lẽ cả sự pha trộn văn hóa. Không gì sánh bằng ý tưởng về tiến hóa tuyến tính, từ vượn đến người. Thực tế tiến hóa là sự đan xen của nhiều nhánh, trong số đó có nhánh đã tuyệt chủng, chỉ còn lại chúng ta là những đại diện cuối cùng.
Tại sao việc khám phá lại Paranthropus ngày nay lại quan trọng?
Hầu hết chúng ta đều cho rằng trí thông minh là điều khiến loài người trở nên độc đáo. Tuy nhiên, câu chuyện về Paranthropus buộc chúng ta phải xem xét lại rằng khả năng thích nghi, sinh tồn và thậm chí cả đổi mới công nghệ không phải là những đặc quyền riêng biệt của loài người.
Những người vượn này đã tồn tại trong một thời gian dài, với bộ não nhỏ nhưng khả năng thực tế có lẽ bị đánh giá thấp. Và điều này nói lên rất nhiều điều về cách thức tiến hóa thực sự diễn ra.
Việc nói về chúng ngày nay không chỉ là một bài tập khơi gợi sự tò mò, mà còn là một cách để hiểu lịch sử của loài người trên hành tinh này phức tạp và mang tính cộng đồng như thế nào. Và vẫn còn rất nhiều điều để khám phá.
