Là những kẻ thống trị đỉnh cao của chuỗi thức ăn ở thảo nguyên châu Phi, sư tử sở hữu một “thực đơn” đa dạng, nhưng có một điều kỳ lạ: trong khi chúng thường xuyên đối đầu với những con trâu rừng hung tợn, chúng lại hiếm khi săn hà mã, dù cả hai đều là những loài động vật lớn.
Kích thước và sức mạnh: Ai hơn ai?
Trước tiên chúng ta hãy xem xét sự khác biệt về trọng lượng giữa hai loại. Hà mã thuộc chi Hippopotamus, họ Hippopotamidae, bộ Artiodactyla. Có bốn phân loài: phân loài tiêu chuẩn, phân loài Đông Phi, phân loài Tây Phi và phân loài Nam Phi.
Trọng lượng trung bình của con đực thuộc phân loài tiêu chuẩn là khoảng 1,8 tấn, và con cái là khoảng 1,3 tấn. Trọng lượng trung bình của con đực thuộc phân loài Đông Phi là gần 2 tấn, và con cái là khoảng 1,3 đến 1,4 tấn. Trọng lượng trung bình của con đực thuộc phân loài Tây Phi là khoảng 1,3 tấn. Trọng lượng trung bình của con đực thuộc phân loài Nam Phi là khoảng 1,8 tấn, và con cái là khoảng 1,4 tấn.
Mặc dù kích thước này không lớn so với các loài động vật khác như tê giác, nhưng vẫn khá lớn so với các loài động vật khác.
Trâu rừng châu Phi thuộc bộ Artiodactyla. Có ba phân loài: rừng, thảo nguyên và núi. Phân loài thảo nguyên là lớn nhất, với con đực trung bình nặng từ 700 đến 900 kg. Con số này cũng khoảng một tấn, nhưng xét về kích thước, trâu rõ ràng đang ở thế bất lợi.
Tuy trâu rừng không to lớn hay khỏe mạnh bằng hà mã, nhưng chúng sở hữu sức chiến đấu đáng nể nhờ khả năng phối hợp và sức va chạm theo bầy đàn. Cùng với voi châu Phi, tê giác, sư tử và báo, trâu rừng châu Phi được mệnh danh là một trong “Ngũ đại thú của châu Phi”. Tuy nhiên, đối với sư tử, việc săn hà mã rõ ràng nguy hiểm hơn.
Sở thích săn mồi của sư tử
Là loài săn mồi đứng đầu trong chuỗi thức ăn ở đồng cỏ châu Phi, sư tử có “thực đơn” khá rộng, nhưng con mồi ưa thích của chúng vẫn là các loài động vật như trâu rừng, linh dương đầu bò, hươu cao cổ, ngựa vằn và linh dương.
Trâu rừng châu Phi chiếm phần lớn trong chế độ ăn của sư tử. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng trâu rừng là một trong những loài con mồi lớn phổ biến nhất được các đàn sư tử lựa chọn khi đi săn theo bầy.
Sư tử hiếm khi tấn công hà mã trừ khi chúng cực kỳ đói hoặc không có con mồi nào khác. Hà mã chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong chế độ ăn của sư tử, và hầu hết con mồi của chúng là hà mã non hoặc những con đơn độc đã rời khỏi mặt nước.
Vậy tại sao sư tử lại thích ăn thịt trâu rừng hơn? Điều này dẫn đến sự khác biệt trong thói quen sinh sống của chúng.
Sự khác biệt về tập tính sống giữa trâu và hà mã
Mặc dù có vẻ ngoài tương đối giống với loài trâu nước ở châu Á, nhưng trâu rừng châu Phi không được biết đến với lối sống tương tự như trâu nước. Chúng là loài ăn cỏ chủ chốt trên đồng cỏ, chủ yếu sống trên cạn. Số lượng lớn, thịt dồi dào và phân bố rộng rãi của chúng cung cấp nguồn thức ăn ổn định cho sư tử. Bầy sư tử thậm chí còn điều chỉnh phạm vi của chúng để theo dõi sự di cư của trâu rừng.
Tuy trâu rừng châu Phi cũng là loài động vật cực kỳ mạnh mẽ, nhưng sư tử vẫn là sư tử. Ở lãnh địa của sư tử, trâu và ngựa vằn chỉ là con mồi.
Trong khi đó, hà mã thống trị môi trường nước, ít khi trùng lặp môi trường sống với sư tử. Vì hà mã có làn da không có lông và nhạy cảm, việc ở ngoài nước trong thời gian dài vào ban ngày có thể gây khô da, thậm chí là bỏng da, và hà mã dành phần lớn thời gian ở dưới nước.
Mặc dù hà mã có vẻ hơi vụng về khi ở trên bờ, nhưng chúng lại nhanh nhẹn, khỏe mạnh, có sức tấn công cao và là những chiến binh hung dữ khi ở dưới nước.
Một khi sư tử xuống nước, chuyển động của nó sẽ bị hạn chế. Bởi vậy nếu mạo hiểm đi xuống nước, chưa nói đến việc bắt được hà mã, nếu không cẩn thận chúng rất có thể sẽ bị hà mã giết chết.
Rủi ro và phần thưởng
Mặc dù việc săn trâu rừng cũng đi kèm với rủi ro (trâu rừng là loài ăn cỏ gây ra nhiều vụ sư tử bị giết nhất), nhưng phần thưởng mà nó mang lại lại rất xứng đáng. Chỉ cần hạ gục một con trâu, cả đàn sư tử có thể no bụng trong nhiều ngày.
Sư tử đã phát triển chiến thuật săn mồi theo bầy, cô lập những con trâu già yếu hoặc bị bệnh để giảm thiểu rủi ro. Chúng tấn công từ phía sau hoặc hai bên, tránh đối đầu trực diện với cặp sừng sắc nhọn của trâu. Đây là một chiến thuật hiệu quả và tiết kiệm năng lượng.
Trong khi đó, việc săn hà mã lại gần như không có hiệu quả. Không chỉ khó khăn trong việc dụ hà mã lên bờ, mà ngay cả khi chúng lên bờ, việc cắn xuyên qua lớp da dày 5cm của chúng là điều cực kỳ khó khăn.
Thêm vào đó là sức chiến đấu và bản tính hung hăng của hà mã, tỷ lệ thành công của một cuộc săn hà mã gần như bằng không. Khi có vô số con mồi dễ dàng hơn như linh dương, ngựa vằn hay trâu rừng, sư tử không có lý do gì để mạo hiểm với một cuộc săn có rủi ro quá lớn.
Tuy nhiên, trong những trường hợp đặc biệt, chẳng hạn như vào mùa khô khi nguồn thức ăn khan hiếm, sư tử có thể tấn công một con hà mã đơn độc, già yếu hoặc bị thương. Nhưng đây chỉ là những ngoại lệ hiếm hoi, không phải là lựa chọn ưu tiên của loài săn mồi đỉnh cao này.
