Trong nhiều thập kỷ, khát vọng chinh phục năng lượng sạch, vô tận và an toàn luôn là động lực thúc đẩy nhân loại lao vào những cuộc chạy đua công nghệ chưa từng có. Từ điện gió, điện mặt trời đến thủy triều và địa nhiệt, loài người không ngừng thử nghiệm mọi phương án để thoát khỏi sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Nhưng nếu nói về giấc mơ lớn nhất, táo bạo nhất và cũng đầy mạo hiểm nhất, không gì có thể so sánh với tham vọng xây dựng một phiên bản thu nhỏ của Mặt Trời ngay tại Trái Đất. Ý tưởng ấy từ lâu đã vượt khỏi phạm vi của khoa học viễn tưởng. Các lò phản ứng nhiệt hạch thế hệ mới đang khiến viễn cảnh đó trở nên gần hơn bao giờ hết.
Nhưng nếu một ngày nhân loại thật sự dựng được một Mặt Trời thứ hai, dù chỉ ở quy mô phòng thí nghiệm, điều gì sẽ xảy ra với thế giới?
Các nhà khoa học vẫn gọi lò phản ứng nhiệt hạch là Mặt Trời nhân tạo, bởi nguyên lý hoạt động của chúng mô phỏng lại chính xác quá trình hợp nhất hạt nhân diễn ra sâu trong lõi Mặt Trời. Hai hạt nhân hydro nhẹ được nén đến mật độ cực cao và nung nóng đến hàng trăm triệu độ để hợp nhất thành heli, đồng thời giải phóng một lượng năng lượng khổng lồ. Chỉ cần một lượng nhỏ nhiên liệu cũng có thể tạo ra mức năng lượng vượt xa mọi công nghệ hiện có.
Đó là lý do vì sao nhiệt hạch được xem là chiếc chìa khóa cho tương lai mà nhân loại mơ ước. Tuy nhiên, xây dựng được một lò phản ứng hoạt động ổn định lại là chuyện hoàn toàn khác. Để bắt chước Mặt Trời, con người phải tạo ra một môi trường nóng hơn cả lõi sao và giữ nó an toàn chỉ bằng từ trường hoặc laser. Ngay cả sai lệch nhỏ nhất cũng có thể phá hủy toàn bộ hệ thống.
Nếu một Mặt Trời thứ hai thật sự được tạo ra, điều đầu tiên nhân loại cảm nhận được chính là sự thay đổi toàn diện ở lĩnh vực năng lượng. Không còn khí thải carbon, không còn nguy cơ cạn kiệt nhiên liệu, không còn phụ thuộc vào than hay dầu mỏ. Một lò phản ứng nhiệt hạch thương mại có thể cung cấp lượng điện khổng lồ cho hàng triệu hộ gia đình mà không thải ra chất ô nhiễm nào.
Chỉ riêng điều này cũng đủ để thay đổi cấu trúc kinh tế toàn cầu. Các quốc gia giàu tài nguyên dầu mỏ sẽ phải tái định hình mô hình phát triển. Những nền kinh tế phụ thuộc vào khai thác nhiên liệu hóa thạch sẽ đối mặt với thách thức chưa từng có. Đồng thời, các lĩnh vực công nghiệp mới, từ sản xuất nam châm siêu dẫn đến thiết kế hệ thống giam giữ plasma, sẽ bùng nổ mạnh mẽ.
Nhưng một nguồn năng lượng khổng lồ như vậy chưa bao giờ chỉ mang ý nghĩa hòa bình. Sự xuất hiện của một Mặt Trời nhân tạo cũng sẽ đặt ra vô số câu hỏi về an ninh toàn cầu. Liệu công nghệ này có thể bị lợi dụng để chế tạo vũ khí? Liệu những quốc gia sở hữu lò phản ứng nhiệt hạch có trở thành các siêu cường mới? Kiểm soát một nguồn năng lượng gần như vô hạn chẳng khác nào nắm trong tay quyền lực tuyệt đối.
Chính vì vậy, sự ra đời của Mặt Trời thứ hai sẽ kéo theo một cuộc chạy đua chính trị và quân sự tương tự cuộc chạy đua hạt nhân thế kỷ 20, chỉ khác là lần này quy mô còn lớn hơn nhiều lần.
Ngay cả khi loại bỏ yếu tố chính trị, vẫn còn đó những rủi ro về mặt kỹ thuật. Một lò phản ứng nhiệt hạch hoạt động ổn định đòi hỏi hệ thống kiểm soát phức tạp ở mức gần như tuyệt đối. Plasma bên trong lò nóng đến hàng trăm triệu độ và chỉ được giữ lại nhờ hệ thống từ trường với độ chính xác cực cao.
Một sự cố nhỏ cũng đủ để phá vỡ cấu trúc plasma, khiến năng lượng thất thoát hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho hệ thống. Dù không dẫn đến vụ nổ như vũ khí hạt nhân phân hạch, một tai nạn cũng có thể khiến toàn bộ công trình bị phá hủy. Điều này đặt ra câu hỏi liệu hệ thống Mặt Trời nhân tạo có thể được vận hành an toàn trong hàng chục hoặc hàng trăm năm hay không.
Bên cạnh đó, việc vận hành một Mặt Trời nhân tạo đòi hỏi lượng tài nguyên và công nghệ khổng lồ. Những nam châm siêu dẫn nhiệt độ thấp phải được làm lạnh gần mức không tuyệt đối. Các thiết bị laser cường độ cao tiêu tốn năng lượng khởi động không hề nhỏ.
Dù công nghệ nhiệt hạch hứa hẹn cung cấp nguồn điện vô hạn, nhưng để đạt đến điểm hòa vốn, tức là tạo ra nhiều năng lượng hơn mức tiêu thụ, vẫn còn là thách thức nan giải. Một số thí nghiệm đã chạm ngưỡng này, nhưng duy trì nó liên tục mới là mục tiêu mà khoa học chưa đạt được hoàn toàn.
Khi loài người sở hữu một Mặt Trời thứ hai, ngay cả những lĩnh vực tưởng chừng ít liên quan như thám hiểm vũ trụ cũng sẽ bước sang trang mới. Với nguồn năng lượng vô tận, các tàu vũ trụ có thể vận hành bằng động cơ điện từ mạnh hơn, giúp rút ngắn thời gian di chuyển đến các hành tinh khác.
Những trạm khai thác tài nguyên trên Mặt Trăng, Sao Hỏa hoặc thậm chí các tiểu hành tinh sẽ trở nên khả thi. Con người có thể mở rộng phạm vi hoạt động ra xa hơn nhiều so với hiện nay. Một kỷ nguyên của những thành phố ngoài không gian sẽ không còn là chuyện viễn tưởng.
Tuy nhiên, không phải ai cũng lạc quan. Một số nhà khoa học cảnh báo rằng việc phụ thuộc quá nhiều vào nguồn năng lượng tưởng chừng vô hạn có thể khiến con người trở nên chủ quan trong quản lý môi trường.
Khi năng lượng rẻ và dễ tiếp cận, các hoạt động khai thác tài nguyên sẽ tăng lên nhanh chóng. Công nghiệp hóa có thể mở rộng theo tốc độ khó kiểm soát, thậm chí tạo ra những vấn đề môi trường mới mà chúng ta chưa hình dung được. Sự thay đổi trong cân bằng năng lượng toàn cầu còn có thể ảnh hưởng đến khí hậu theo những cách chưa thể dự đoán.
