Một phát hiện mới đầy chấn động trong giới cổ sinh vật học đang khiến các nhà khoa học phải xem lại gần như toàn bộ hiểu biết về khủng long bạo chúa T-Rex, loài săn mồi khét tiếng nhất từng thống trị Trái Đất.
Bằng chứng vừa được công bố trên tạp chí Nature cho thấy sự tồn tại của một loài “T-Rex thu nhỏ” mang tên Nanotyrannus, mở ra khả năng rằng trong cùng thời kỳ, đã tồn tại song song hai loài khủng long ăn thịt khổng lồ chứ không chỉ riêng Tyrannosaurus rex như giới khoa học từng tin tưởng suốt hàng chục năm qua.
Tranh cãi quanh danh tính thật sự của Nanotyrannus bắt đầu từ cuối thế kỷ trước. Vào năm 1999, các nhà cổ sinh vật học phát hiện một hóa thạch nhỏ thuộc họ khủng long bạo chúa ở bang Montana (Mỹ), và gọi nó là Nanotyrannus lancensis.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng đây chỉ là một cá thể T-Rex non chưa trưởng thành, chứ không phải một loài riêng biệt. Cuộc tranh luận kéo dài hơn hai thập kỷ, bởi các mẫu vật tìm thấy sau đó (dù nguyên vẹn hơn) vẫn đều là cá thể non, khiến giới khoa học không thể đi đến kết luận rõ ràng.
Tuy nhiên, tình thế đã thay đổi khi một hóa thạch gần như hoàn chỉnh của Nanotyrannus trưởng thành được công bố đầu năm nay. Mẫu vật đặc biệt này được mệnh danh là “khủng long đấu kiếm”, bởi nó được tìm thấy trong tư thế dường như đang chiến đấu với một con Triceratops – loài khủng long ba sừng ăn cỏ nổi tiếng. Cả hai được chôn vùi cùng nhau trong lớp trầm tích cổ đại, như thể bị “đóng băng” giữa trận chiến.
Dù vẫn còn cần thêm nghiên cứu để xác định nguyên nhân cái chết của chúng, nhưng việc hóa thạch được bảo tồn gần như nguyên vẹn đã mở ra cơ hội vàng để giải mã bí ẩn kéo dài hàng thập kỷ.
Được phát hiện từ năm 2006 tại Montana, mẫu hóa thạch này từng thuộc sở hữu tư nhân cho đến khi được Bảo tàng Khoa học Tự nhiên Bắc Carolina mua lại vào năm 2020. Giờ đây, với sự hỗ trợ của các thiết bị hiện đại, nhóm nghiên cứu đã xác nhận rằng đây thực sự là một cá thể Nanotyrannus trưởng thành, bằng chứng thuyết phục nhất cho thấy loài khủng long này không phải là “phiên bản mini” của T-Rex.
Để đi đến kết luận, các nhà khoa học đã cắt lát xương của mẫu vật và nghiên cứu cấu trúc bên trong. Tương tự như cách đếm vòng sinh trưởng trên thân cây, các lớp xương cho phép họ xác định tuổi và tốc độ phát triển của con vật. Kết quả cho thấy “khủng long đấu kiếm” ít nhất 14 tuổi khi chết, và tốc độ tăng trưởng đã chậm lại đáng kể trong những năm cuối đời, dấu hiệu cho thấy nó đã đạt đến độ trưởng thành sinh học.
Điều này đồng nghĩa, Nanotyrannus là một loài khủng long bạo chúa thật sự, nhưng nhỏ hơn đáng kể so với “người anh khổng lồ” T-Rex. Trung bình, một con Nanotyrannus trưởng thành chỉ dài khoảng 4 mét và nặng hơn 700 kg – tức chỉ bằng 1/10 kích thước của T-Rex. Tuy nhiên, điều đó không khiến nó bớt đáng sợ: kích thước này vẫn tương đương một con gấu Bắc Cực lớn.
Một bộ xương khác của Nanotyrannus, được đặt tên là “Jane”, được phát hiện vào năm 2001, cũng ở Montana, có kích thước lớn hơn đáng kể, nặng khoảng 1 tấn. Từ đó, các nhà nghiên cứu nhận thấy sự khác biệt rõ rệt giữa “Jane” và mẫu vật “đấu kiếm” mới phát hiện, đủ để xếp chúng vào hai phân loài khác nhau: Nanotyrannus lancensis và Nanotyrannus lethaeus.
Điểm khác biệt giữa Nanotyrannus và T-Rex không chỉ nằm ở kích thước, mà còn thể hiện rõ trong cấu trúc cơ thể. Nếu T-Rex nổi tiếng với đôi tay “tí hon” – chi tiết từng trở thành trò đùa của không ít thế hệ thì Nanotyrannus lại sở hữu cánh tay dài hơn nhiều, tương xứng với cơ thể nhỏ nhắn hơn. Đôi chân của nó cũng dài và thon hơn, giúp loài này có khả năng chạy nhanh, thay vì chỉ đi bộ chậm chạp như T-Rex.
Sự khác biệt cũng thể hiện qua hàm răng. Dù sở hữu hộp sọ nhỏ hơn, Nanotyrannus có tới hơn 60 chiếc răng sắc nhọn, nhiều hơn cả T-Rex (vốn chỉ có 40-50 chiếc). Răng của T-Rex cong, có răng cưa như lưỡi dao – thích hợp để cắt thịt và nghiền nát xương, trong khi một số răng của Nanotyrannus lại thẳng, giống răng của các loài khủng long ăn thịt nhanh nhẹn hơn. Điều này cho thấy Nanotyrannus có thể là một kẻ săn mồi linh hoạt, chuyên đuổi bắt con mồi nhỏ, thay vì phục kích và xé xác những con khổng lồ như T-Rex.
Phát hiện này không chỉ xác nhận sự tồn tại của một loài khủng long bạo chúa thu nhỏ, mà còn buộc các nhà khoa học phải viết lại phần lớn lịch sử tiến hóa của T-Rex. Suốt hàng chục năm, nhiều mẫu hóa thạch T-Rex “thiếu niên” được cho là cá thể chưa trưởng thành, giờ đây có thể thực ra là Nanotyrannus. Điều đó đồng nghĩa: những giả định về cách T-Rex phát triển từ con non gầy gò thành quái thú khổng lồ có thể hoàn toàn sai lầm.
Nếu Nanotyrannus thực sự cùng tồn tại với T-Rex, thì hệ sinh thái cuối kỷ Phấn Trắng ở Bắc Mỹ phức tạp và đa dạng hơn rất nhiều so với suy nghĩ trước đây. Thay vì một “đế chế độc quyền” của T-Rex, vùng đất này có thể là nơi chung sống của nhiều loài săn mồi lớn – mỗi loài đảm nhận một vai trò riêng trong chuỗi thức ăn cổ đại.
Phát hiện về “T-Rex mini” không chỉ khiến cộng đồng khoa học phải xem lại kiến thức lâu nay, mà còn gợi lên hình ảnh sinh động về một thế giới khủng long đa dạng hơn, phong phú hơn – nơi những kẻ khổng lồ không phải lúc nào cũng thống trị tuyệt đối.
Dù T-Rex vẫn giữ danh hiệu “vua khủng long”, khám phá mới cho thấy ngai vàng của nó không hề cô độc. Có thể, trong những khu rừng rậm rạp 66 triệu năm trước, bên cạnh bóng dáng khổng lồ của T-Rex, còn có một “phiên bản mini” nhanh nhẹn, thông minh và không kém phần nguy hiểm – Nanotyrannus, kẻ đã âm thầm thách thức huyền thoại của loài săn mồi vĩ đại nhất hành tinh.
