Ngày 2 tháng 11 năm 1982 đánh dấu một trong những bước tiến mang tính đột phá nhất của ngành y học hiện đại, khi Barney Clark, một nha sĩ 61 tuổi tại Seattle trở thành người đầu tiên trên thế giới được cấy ghép tim nhân tạo vĩnh viễn.
Ca phẫu thuật lịch sử diễn ra tại Trung tâm Y tế Đại học Utah, mở ra một kỷ nguyên hoàn toàn mới trong lĩnh vực thay thế cơ quan bằng thiết bị cơ học, dù đi kèm những tranh cãi, hi sinh và cả những câu hỏi đạo đức chưa có lời đáp dứt khoát cho đến tận ngày nay.
Bối cảnh của sự kiện này cho thấy y học đầu thập niên 1980 đang đứng trước một thử thách lớn: hàng nghìn bệnh nhân suy tim giai đoạn cuối không thể chờ đợi tim hiến tặng. Số lượng người cần ghép tim luôn vượt xa lượng tim hiến có sẵn, và nhiều bệnh nhân tử vong ngay trên danh sách chờ.
Trong hoàn cảnh đó, ý tưởng thay thế trái tim sinh học bằng một thiết bị cơ khí hoạt động 24 giờ mỗi ngày đã nhen nhóm trong giới nghiên cứu từ rất lâu. Nhưng cho đến thời điểm năm 1982, chưa ai dám đặt cược cả y đức, kỹ thuật và mạng sống con người vào một ca phẫu thuật có thể bị xem là “đi quá xa”.
Barney Clark là người đầu tiên đồng ý bước vào cuộc thử nghiệm chưa từng có tiền lệ ấy. Ông bị mắc bệnh suy tim sung huyết nặng và gần như không còn cơ hội sống nếu không tìm được phương án cấp cứu. Khi tiếp cận lựa chọn ghép tim nhân tạo vĩnh viễn, Clark hiểu rõ mình đang bước vào một cuộc mạo hiểm có thể không có đường về, nhưng ông vẫn đồng ý với mục tiêu giúp y học tiến về phía trước, để những bệnh nhân sau này có thêm cơ hội sống.
Thiết bị được sử dụng trong ca phẫu thuật là tim nhân tạo Jarvik-7, do bác sĩ Robert Jarvik thiết kế. Đây là hệ thống bơm khí nén với hai buồng tim nhân tạo, mô phỏng hoạt động bơm máu của tim thật.
Jarvik-7 không chạy bằng pin đặt trong cơ thể mà phải kết nối với một máy nén khí bên ngoài thông qua một ống dẫn lớn. Điều này khiến bệnh nhân phải gắn liền với một hệ thống cồng kềnh nặng hơn 180 kg, giới hạn việc di chuyển nhưng vẫn đủ để duy trì sự sống.
Ca phẫu thuật kéo dài 7 giờ, với sự tham gia của bác sĩ phẫu thuật lừng danh William DeVries cùng hàng chục chuyên gia hỗ trợ. Khi Jarvik-7 bắt đầu hoạt động và dòng máu được bơm trở lại khắp cơ thể bệnh nhân, căn phòng phẫu thuật chìm trong sự im lặng khó tả. Họ đã chạm được đến điều mà con người từng nghĩ là bất khả thi: duy trì sự sống bằng một trái tim nhân tạo hoàn chỉnh.
Tuy nhiên, những ngày tiếp theo không hề dễ dàng. Barney Clark trải qua hàng loạt biến chứng, từ nhiễm trùng, tổn thương nội tạng đến các cơn đau kéo dài. Ông phải sống phụ thuộc hoàn toàn vào thiết bị và đội ngũ y tế.
Dù vậy, Clark vẫn thể hiện một tinh thần kiên cường. Trong những lần trò chuyện với báo chí, ông khẳng định mình không hối hận vì đã lựa chọn ca phẫu thuật này, bởi ông hy vọng sự hi sinh của mình sẽ giúp các bệnh nhân sau này có cơ hội sống tốt hơn.
Barney Clark sống được 112 ngày sau ca phẫu thuật, một con số khiêm tốn nếu nhìn bằng con mắt hiện đại, nhưng lại mang ý nghĩa to lớn vào thời điểm đó. Nó chứng minh rằng tim nhân tạo không chỉ là một ý tưởng viễn tưởng mà hoàn toàn có thể duy trì sự sống của con người trong thời gian dài. Thành công này cũng tạo nền tảng cho việc phát triển các thiết bị hỗ trợ tâm thất (VAD), thiết bị ghép tạm thời hỗ trợ bệnh nhân chờ ghép tim sinh học hoặc hồi phục sau phẫu thuật.
Dẫu được xem như kỳ tích, ca ghép tim nhân tạo đầu tiên cũng gây ra nhiều tranh cãi. Một bộ phận dư luận cho rằng bệnh nhân đã phải chịu đựng quá nhiều đau đớn trong khi cơ hội sống lâu dài gần như bằng không.
Một số chuyên gia y đức đặt câu hỏi: Liệu đây có phải là thử nghiệm vì sự sống của bệnh nhân, hay vì tham vọng khoa học? Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng nếu không có sự dũng cảm của Clark và đội ngũ y tế tại Đại học Utah, tim nhân tạo ngày nay sẽ không đạt được những bước tiến vượt bậc như hiện tại.
Sau ca phẫu thuật này, nhiều thiết bị tim nhân tạo thế hệ mới ra đời, an toàn hơn, nhỏ gọn hơn và có khả năng hỗ trợ bệnh nhân trong nhiều năm. Một số tim nhân tạo hiện đại thậm chí cho phép bệnh nhân di chuyển, sinh hoạt gần như bình thường và thậm chí được xuất viện. Các hệ thống pin mini và thiết kế tối ưu đã giảm đáng kể sự phụ thuộc vào máy móc cồng kềnh.
Nhìn lại ngày 2 tháng 11 năm 1982, thế giới y học đã chứng kiến một khoảnh khắc mà ranh giới sinh học của cơ thể con người được mở rộng hơn bao giờ hết. Ca ghép tim nhân tạo đầu tiên không chỉ là một thành tựu kỹ thuật, mà còn là biểu tượng của lòng dũng cảm và khát vọng vượt qua giới hạn của khoa học. Dù kết thúc cuộc đời chỉ hơn ba tháng sau khi bước vào lịch sử, Barney Clark đã mở ra con đường cứu sống hàng chục nghìn bệnh nhân suy tim trên toàn thế giới.
