Gặp gỡ những con người thực sự không biết sợ: Khi nỗi sợ biến mất và khoa học lý giải bí ẩn khó tin

Trong suốt hàng trăm triệu năm tiến hóa, nỗi sợ hãi luôn là người bạn đồng hành của sinh vật sống, từ những loài động vật nguyên thủy cho đến con người hiện đại. Nó giúp chúng ta sinh tồn, tránh nguy hiểm và hình thành bản năng tự vệ ăn sâu trong tiềm thức. 

Thế nhưng ở một góc nào đó của thế giới, có những con người gần như bị tước bỏ cảm giác sợ hãi. Họ nhìn thẳng vào cái chết như thể đang nhìn vào bữa sáng của mình, bình thản đến mức khoa học cũng phải kinh ngạc. Dù gặp nguy hiểm, bị đe dọa hay đối diện những tình huống tồi tệ nhất, cơ thể họ chẳng hề tạo ra phản ứng mà người bình thường vốn coi là bản năng sống còn.

Câu chuyện tưởng như bước ra từ phim viễn tưởng này lại hoàn toàn có thật. Một số trường hợp xuất phát từ bệnh hiếm, số khác lại do tổn thương não sau phẫu thuật. Nhưng dù nguyên nhân là gì, cuộc sống của họ đều trở thành những tư liệu quý giá giúp giới khoa học khám phá sâu hơn về cách bộ não vận hành nỗi sợ, đồng thời mở ra những góc nhìn mới về cảm xúc căn bản nhất của loài người.

Một trong những trường hợp điển hình nhất là Jordy Cernik, người đàn ông Anh gây tò mò khi phát hiện mình hoàn toàn không biết sợ. Khoảnh khắc giúp anh nhận ra sự bất thường này diễn ra trong một lần nhảy dù vào năm 2013. 

Dù lao từ độ cao hàng ngàn mét, nhưng cơ thể anh lại hoàn toàn bình thản, không chút adrenaline, không cảm giác kích thích hay căng thẳng. Từ đó, Cernik thực hiện hàng loạt thử thách mà phần lớn mọi người chỉ cần nhìn đã rùng mình, trong đó có màn đu dây xuống mép Tháp Nâng Quốc gia ở Northampton cao tới 128 mét.

Nguồn gốc của sự biến đổi kỳ lạ này bắt đầu từ năm 2005, khi Cernik được chẩn đoán mắc Hội chứng Cushing, căn bệnh hiếm gặp do cơ thể sản xuất quá nhiều cortisol. Đây là loại hormone đóng vai trò trung tâm trong phản ứng căng thẳng. Nồng độ cortisol cao khiến hệ thần kinh của anh liên tục trong trạng thái báo động giả, dẫn đến tăng cân đột biến, đổ mồ hôi quá mức và suy kiệt cả thể chất lẫn tinh thần.

Căn bệnh ảnh hưởng tới 10 đến 15 người trên một triệu dân mỗi năm này thường xuất phát từ việc tuyến yên tạo ra quá nhiều hormone ACTH. Cernik phải trải qua phẫu thuật não để điều trị, nhưng bệnh lại quá dai dẳng, buộc các bác sĩ phải cắt bỏ hoàn toàn tuyến thượng thận. Đây là bước ngoặt khiến cuộc đời anh rẽ sang hướng không ai ngờ tới.

Khi tuyến thượng thận biến mất, cơ thể anh ngừng sản xuất adrenaline, hormone giúp con người phản ứng trước nguy hiểm. Về mặt khoa học, đây giống như việc tắt đi công tắc phản xạ sợ hãi. Kết quả là khi thực hiện những thử thách mạo hiểm, các thiết bị đo sinh học cho thấy cơ thể Cernik không có bất kỳ phản ứng căng thẳng nào. Không có tim đập nhanh, không tiết mồ hôi, không run rẩy. Cơ thể anh bình yên một cách đáng ngờ.

Thế nhưng sống không biết sợ không đồng nghĩa với sống không đau đớn. Vì thiếu adrenaline, vốn là một chất giảm đau tự nhiên, ngay cả những vết thương nhỏ cũng khiến anh đau hơn người thường. Đồng thời, anh gần như không còn cảm giác phấn khích, mất luôn động lực để theo đuổi các mục tiêu cá nhân. Với anh, mọi thứ trở nên nhạt nhòa như một bản nhạc không có cao trào.

Trường hợp nổi tiếng nhất trong y văn về hiện tượng không biết sợ thuộc về một người phụ nữ được biết đến với cái tên SM, được các nhà khoa học Đại học Iowa nghiên cứu vào năm 2011. SM mắc bệnh Urbach Wiethe, chứng bệnh di truyền cực hiếm khiến các mảng canxi tích tụ tại hạch hạnh nhân. 

Đây là khu vực não chịu trách nhiệm xử lý nỗi sợ. Khoảng 400 người trên thế giới từng được ghi nhận mắc bệnh này, nhưng SM lại sở hữu tổn thương song phương hoàn hảo đến mức gần như xóa sạch khả năng cảm nhận sợ hãi.

Các nhà khoa học đã thử mọi cách để tạo ra phản ứng sợ hãi: cho cô tiếp xúc với rắn độc, nhện sống, đưa vào nhà ma, chiếu các bộ phim kinh dị nổi tiếng. Nhưng trong mọi thử nghiệm, SM không hề run sợ. Cô cười khi “quái vật” xuất hiện, thậm chí còn trêu chọc diễn viên hóa trang trong nhà ma. Với rắn hay nhện, cô không chỉ chạm mà còn cố nài nỉ muốn sờ những con lớn hơn dù được cảnh báo nguy hiểm.

Tính cách chủ động và bản năng không hề phòng vệ của SM càng được thể hiện rõ trong thực tế. Cô từng bị tấn công bằng dao trong công viên, kề lưỡi dao ngay cổ họng, nhưng vẫn đứng vững và nói chuyện bình thản đến mức khiến kẻ tấn công phải bỏ đi. Hôm sau, cô quay lại công viên như không có gì xảy ra.

Dù mất phản ứng sợ hãi, nhưng SM vẫn cảm nhận được các cảm xúc khác như buồn bã, tức giận hay ghê tởm. Chỉ duy nhất nỗi sợ là biến mất hoàn toàn.

Một trường hợp khác là Jody Smith, người Mỹ 28 tuổi, từng trải qua phẫu thuật cắt bỏ một phần hạch hạnh nhân, thùy thái dương và hồi hải mã để điều trị động kinh. Và sau ca mổ, nỗi sợ cũng biến mất khỏi đời anh.

Không giống Cernik hay SM, Smith vẫn hiểu thế nào là nguy hiểm, nhưng cơ thể anh không còn tạo ra phản ứng bản năng. Khi đứng gần vách đá hay đối mặt với nhóm người khả nghi trên phố Newark, anh vẫn tránh những hành động liều lĩnh nhưng không hề hoảng loạn hoặc run rẩy. Sự bình tĩnh của anh khiến ngay cả những kẻ có ý định xấu cũng phải dè chừng và bỏ qua.

Trong khi có những cá nhân gần như miễn nhiễm với nỗi sợ, thì đa số loài người vẫn đang vận hành dựa trên cơ chế sinh tồn được hình thành từ hàng trăm triệu năm. Hạch hạnh nhân khởi động phản ứng chiến đấu hoặc bỏ chạy, khiến tim đập nhanh, nhịp thở tăng và adrenaline tràn vào cơ thể. Hồi hải mã giúp ta hiểu bối cảnh, còn vỏ não trước trán đánh giá xem mối đe dọa có thực sự nguy hiểm hay không.

Nỗi sợ vừa là sự bảo vệ, vừa là lời nhắc nhở về giới hạn. Không có nó, con người dễ đánh mất sự cảnh giác, bước vào nguy hiểm mà không nhận ra. Nhưng với những người như Cernik, SM hay Smith, khoa học nhìn thấy nhiều hơn sự khác biệt. Họ là những minh chứng sống giúp chúng ta hiểu sâu hơn về bộ não, cảm xúc và bản chất sinh tồn.

Hiếm người muốn sống một đời không biết sợ. Nhưng nhờ những trường hợp đặc biệt này, các nhà khoa học có thêm cơ hội khám phá cách nỗi sợ hình thành, vì sao nó mạnh mẽ đến vậy và điều gì xảy ra nếu một ngày nó đột ngột biến mất. Nhìn vào cuộc đời họ, ta không chỉ thấy sự lạ lẫm mà còn nhận ra một điều giản dị: sợ hãi, dù đôi khi khiến ta yếu đuối, vẫn là một phần quan trọng làm nên sự sống của chính chúng ta.