Một nhóm các nhà khảo cổ học tại Ý vừa công bố một phát hiện gây chấn động giới khoa học: những phiến đá cổ khắc đầy dấu chấm bí ẩn, được cho là mô tả vị trí của các ngôi sao trên bầu trời đêm từ hơn 2.500 năm trước.
Đáng chú ý, một số dấu khắc dường như đại diện cho những ngôi sao chưa từng được con người hiện đại ghi nhận, làm dấy lên câu hỏi: Làm sao tổ tiên chúng ta lại có kiến thức thiên văn vượt xa thời đại của họ đến như vậy?
Phát hiện này được thực hiện tại khu vực Rupinpiccolo, gần biên giới phía đông bắc nước Ý, nơi tồn tại một pháo đài tiền sử cổ đại. Trong quá trình khai quật, các nhà nghiên cứu đã phát hiện hàng loạt phiến đá có khắc những chấm nhỏ được sắp xếp có trật tự đáng ngạc nhiên.
Sau nhiều năm phân tích, nhóm nghiên cứu do hai nhà khoa học Paolo Molaro và Federico Bernardini dẫn đầu đã đưa ra giả thuyết rằng đây không phải là những dấu vết ngẫu nhiên, mà là bản đồ thiên thể cổ nhất từng được con người tạo ra, có thể ra đời từ giai đoạn 1800 đến 400 trước Công nguyên.
Theo nghiên cứu, các nhà khảo cổ đã sử dụng phân tích thống kê để so sánh vị trí của các dấu khắc với bản đồ các chòm sao hiện đại. Kết quả cho thấy sự trùng khớp đáng kinh ngạc: chín dấu hiệu tương ứng với phần đuôi của chòm sao Bọ Cạp (Scorpius), năm dấu hiệu khớp với chòm sao Orion, và chín dấu hiệu khác trùng khớp với cụm sao Pleiades, hay còn gọi là Thất Nữ.
Sự chính xác này khiến các nhà khoa học tin rằng những người cổ đại ở Rupinpiccolo đã quan sát bầu trời với độ tinh vi và hệ thống đáng nể, gần như tương đương với kiến thức thiên văn của các nền văn minh lớn như Babylon hay Ai Cập cổ đại.
Điều làm phát hiện trở nên đặc biệt hơn nữa là một dấu khắc nằm hơi lệch về phía bắc so với chòm sao Orion không khớp với bất kỳ ngôi sao nào được biết đến hiện nay. Các nhà khoa học cho rằng đây có thể là minh chứng cho sự xuất hiện của một hiện tượng thiên văn hiếm hoi, chẳng hạn như vụ nổ siêu tân tinh (supernova) từng thắp sáng bầu trời đêm hàng nghìn năm trước rồi nhanh chóng tàn lụi, khiến con người hiện đại không còn cơ hội quan sát. Nhưng cũng có khả năng đó là một ngôi sao đôi hoặc một vật thể thiên thể tạm thời mà tổ tiên chúng ta đã ghi nhận trong thời gian ngắn, nhưng lịch sử thiên văn hiện đại không lưu giữ được.
Nhà thiên văn học Mark Thompson, người không tham gia trực tiếp nghiên cứu nhưng theo dõi sát phát hiện này, nhận định: “Nếu những phiến đá ở Rupinpiccolo thực sự mô tả các chòm sao như kết quả phân tích cho thấy, đây có thể là bằng chứng sớm nhất cho thấy con người đã bắt đầu lập bản đồ bầu trời đêm, trước cả khi những chòm sao quen thuộc của chúng ta được định hình”. Ông gọi đây là một “mật mã thiên thể cổ đại”, một hệ thống quan sát có chủ đích, thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về quy luật chuyển động của vũ trụ trong thời tiền sử.
Theo nhóm nghiên cứu, các dấu khắc không chỉ mô tả vị trí các ngôi sao sáng, mà còn thể hiện mối liên hệ giữa các chòm sao quan trọng như cách người Babylon cổ từng kết nối các điểm sáng thành hình ảnh thần thoại.
Một số dấu chấm có thể tượng trưng cho “các ngôi sao thiêng” được dùng trong nghi lễ tôn giáo, hoặc để dự đoán thời điểm mùa vụ. Điều này cho thấy cư dân cổ đại ở khu vực Rupinpiccolo không chỉ quan sát bầu trời vì tò mò, mà còn xem đó là kim chỉ nam cho cuộc sống và niềm tin của họ.
Những viên đá này cũng khiến giới khảo cổ phải đặt lại câu hỏi: Làm sao một cộng đồng cổ đại nhỏ bé ở vùng đông bắc nước Ý lại có thể quan sát bầu trời với độ chính xác cao như vậy, trong khi các công cụ quang học chưa hề tồn tại? Liệu họ đã sử dụng những thiết bị sơ khai bằng kim loại hay đá để đo đạc vị trí sao, hay chỉ dựa vào ghi nhớ và quan sát trực tiếp bằng mắt thường? Sự đều đặn của các dấu khắc cho thấy chúng không thể được khắc ngẫu nhiên bởi mỗi vị trí đều được tính toán cẩn thận theo góc nhìn của một người quan sát quen thuộc với quỹ đạo sao trời.
Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng, giống như các công trình thiên văn ở Stonehenge (Anh) hay Nabta Playa (Ai Cập), phát hiện ở Rupinpiccolo có thể phản ánh một trình độ quan sát thiên văn đáng kinh ngạc của con người thời tiền sử châu Âu. Điều này mở ra giả thuyết rằng các cộng đồng cổ xưa đã phát triển một mạng lưới tri thức chung về vũ trụ có thể đã bị thất truyền hoặc chưa được ghi chép lại.
Hiện các nhà khảo cổ đang tiếp tục sử dụng công nghệ quét 3D và phân tích ánh sáng để xác định chính xác niên đại của các dấu khắc, cũng như tái dựng bầu trời đêm thời kỳ đó nhằm kiểm tra giả thuyết siêu tân tinh. Nếu được xác nhận, đây có thể là bằng chứng đầu tiên cho thấy con người đã từng chứng kiến và ghi lại vụ nổ của một ngôi sao hàng nghìn năm trước khi thiên văn học hiện đại ra đời.
Dù kết quả cuối cùng ra sao, phát hiện tại Rupinpiccolo vẫn là một minh chứng kỳ diệu về trí tuệ của con người cổ đại. Họ không có kính thiên văn, không có máy tính, nhưng bằng đôi mắt và niềm tin, họ đã đọc được những thông điệp từ bầu trời, để lại cho hậu thế một “bản đồ sao” nguyên sơ và bí ẩn.
