Những ngày gần đây, cộng đồng mạng thế giới dậy sóng trước những hình ảnh ngỡ như trong phim viễn tưởng tại Thổ Nhĩ Kỳ: hàng trăm hố sâu hoắm bất ngờ xuất hiện, nuốt chửng những mảng lớn đất đai nông nghiệp. Nhiều người hoảng sợ ví von đây là sự trừng phạt của thần linh hay dấu hiệu của ngày tận thế.
Tuy nhiên, các nhà khoa học đã nhanh chóng chỉ ra thủ phạm thực sự. Không phải động đất, không phải núi lửa, mà chính là cơn khát nước của con người đã “rút ruột” Trái đất theo đúng nghĩa đen.
Cơ chế của sự sụp đổ
Để hiểu rõ hiện tượng này, hãy hình dung lòng đất như một miếng bọt biển khổng lồ ngậm nước. Lượng nước ngầm này không chỉ là nguồn tài nguyên quý giá mà còn đóng vai trò như một lực nâng đỡ, giữ cho kết cấu đất phía trên được ổn định. Khi con người hút nước quá mức mà không có sự bù đắp, “miếng bọt biển” này khô đi, mất khả năng chịu lực, dẫn đến việc lớp đất bề mặt sụp xuống tạo thành các hố tử thần.
Tại đồng bằng Konya, vựa lúa mì của Thổ Nhĩ Kỳ, thảm kịch này đang diễn ra với tốc độ chóng mặt. Nếu như trước năm 2000, cả thập kỷ mới xuất hiện vài hố sụt, thì nay con số đó tăng lên hàng chục hố mỗi năm. Số liệu thống kê cho thấy sự sụp đổ mang tính hệ thống này tỷ lệ thuận với sự gia tăng nhu cầu tưới tiêu cho các loại cây trồng háo nước như ngô và củ cải đường, trong bối cảnh lượng mưa ngày càng khan hiếm.
Cơn ác mộng lan rộng toàn cầu
Thảm kịch tại Thổ Nhĩ Kỳ không phải là cá biệt. Năm 2025 cũng chứng kiến nước Mỹ oằn mình trước vấn nạn tương tự. Tại các bang Texas, New Mexico và Arizona, hạn hán kéo dài đã buộc người dân phải điên cuồng khoan giếng tìm nước. Hệ quả nhãn tiền là vào tháng 3 năm nay, hạt Upton (Texas) xuất hiện hố sụt rộng tới 61 mét. Kinh hoàng hơn, tại thành phố Las Cruces (New Mexico), một hố sụt sâu 9 mét đã nuốt chửng hai chiếc ô tô chỉ sau một đêm, buộc cư dân phải sơ tán khẩn cấp.
Cục Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS) đã phát đi cảnh báo nghiêm trọng: Miền Trung và Tây Nam nước Mỹ đang đứng trước nguy cơ trở thành “vành đai hố sụt” nếu tình trạng khai thác nước ngầm vô tội vạ không được kiểm soát.
Vòng xoáy tử thần của biến đổi khí hậu
Chúng ta đang mắc kẹt trong một vòng luẩn quẩn chết chóc. Biến đổi khí hậu khiến nhiệt độ tăng cao, sông hồ khô cạn. Để sinh tồn và duy trì sản xuất, con người buộc phải khoan sâu vào lòng đất để lấy nước. Hành động này lại trực tiếp làm suy yếu kết cấu địa chất, dẫn đến sụt lún và hoang mạc hóa, khiến khả năng giữ nước của đất càng kém đi.
Năm 2021, mực nước các hồ chứa tại Thổ Nhĩ Kỳ chạm đáy trong 15 năm. Năm 2025, miền Tây nước Mỹ đối mặt với hạn hán lịch sử. Những con số biết nói này cho thấy thiên nhiên đang gửi đi những tín hiệu cầu cứu tuyệt vọng.
Hành động trước khi quá muộn
Giải pháp cho vấn đề này không hề bí ẩn, nhưng đòi hỏi sự quyết liệt. Bang Texas đã bắt đầu áp dụng hạn chế bơm nước đối với hơn 100 hệ thống cung cấp. Tuy nhiên, đó chỉ là biện pháp tình thế. Về lâu dài, ngành nông nghiệp cần một cuộc cách mạng xanh: chuyển đổi từ các loại cây trồng háo nước sang các giống chịu hạn, thay thế tưới tràn bằng công nghệ tưới nhỏ giọt tiết kiệm.
Quan trọng hơn, con người cần học cách “trả nợ” cho thiên nhiên bằng các dự án bổ sung nước ngầm nhân tạo, thu gom nước mưa để tái nạp vào các tầng ngậm nước. Chi phí cho hạ tầng này có thể lớn, nhưng chắc chắn rẻ hơn nhiều so với cái giá phải trả khi những thành phố sầm uất bất ngờ bị lòng đất nuốt chửng.
Những hố sụt tại Thổ Nhĩ Kỳ hay Mỹ không chỉ là những vết sẹo trên bề mặt hành tinh, mà là lời cảnh tỉnh đanh thép: Chúng ta đang thấu chi sinh mệnh của Trái đất, và nếu không dừng lại, sự sụp đổ sẽ không chừa một ai.
