Loài nhện xuất hiện trong vô số câu chuyện kinh dị, trở thành nỗi sợ của nhiều người dù phần lớn hoàn toàn vô hại và còn góp phần kiểm soát sâu bệnh. Thế nhưng vẫn có một vài loài mang nọc độc mà không ai muốn gặp trong nhà, đặc biệt là loài nhện nâu ẩn dật vốn bị xem là nguy hiểm nhất Bắc Mỹ.
Mới đây, một báo cáo khoa học gây chú ý đã kể lại trường hợp hiếm thấy khi một gia đình tại Kansas đã sống chung với tổng cộng 2.055 con nhện nâu ẩn dật trong suốt hơn năm năm rưỡi, ngay trong chính ngôi nhà của họ.
Câu chuyện tưởng như viễn tưởng này thực chất được công bố trên Tạp chí Côn trùng học Y khoa, dựa trên quá trình khảo sát và tiêu diệt nhện kéo dài nhiều tháng của nhóm nghiên cứu. Một ngôi nhà nằm tại Kansas, Hoa Kỳ, được xây dựng từ thế kỷ 19, đã trở thành nơi trú ẩn cho số lượng nhện nâu ẩn dật lớn đến mức khó tin. Gia đình này sinh sống tại đây gồm hai vợ chồng cùng hai đứa con nhỏ, một bé 13 tuổi và một bé 8 tuổi. Họ chuyển đến căn nhà sau khi chủ cũ rời đi vào năm 1996, kết thúc 20 năm sống tại đây.
Trong nhiều năm, họ vẫn thi thoảng trông thấy nhện bò trong nhà, nhưng không hề biết rằng thứ họ chứng kiến là loài nhện nâu ẩn dật Loxosceles reclusa có nọc độc.
Theo mô tả từ Sở Y tế Công cộng Illinois, loài nhện nâu ẩn dật là dạng nhện săn mồi hoạt động về đêm. Nhện cái thường phục kích con mồi từ những nơi kín đáo, nơi chúng đan một tấm thảm tơ đơn giản để làm nơi trú ẩn. Ẩn náu sau gầm giường, khe tường, phía sau khung tranh hoặc những không gian nhỏ hẹp trong nhà, chúng gần như tách biệt hoàn toàn khỏi con người.
Đặc biệt, khả năng sinh tồn của loài này khiến việc kiểm soát chúng trở nên vô cùng khó khăn. Một con nhện nâu ẩn dật có thể sống nhiều tháng không cần ăn, con cái chỉ cần giao phối một lần là có thể sinh sản hết vòng đời, và chỉ cần một cá thể cái đã giao phối lọt vào nhà là đủ để gây ra một đợt bùng phát lớn.
Sự thật ấy đã hiện rõ trong chính căn nhà cổ ở Kansas. Trong nhiều năm, gia đình này sống trong tình trạng thường xuyên trông thấy nhện mà không hề nghĩ rằng số lượng thực sự lại lớn đến mức báo động.
Mãi đến mùa hè năm 2001, khi nhận ra loài nhện xuất hiện ngày càng thường xuyên và nghi ngờ đây không phải nhện thường, họ mới liên hệ các nhà khoa học. Một trong những tác giả nghiên cứu đã trực tiếp thu thập mẫu vật và xác nhận rằng ngôi nhà đang bị nhiễm nhện nâu ẩn dật.
Ngay sau đó, nhóm nghiên cứu bắt đầu quá trình khảo sát và thu bắt nhện trong khoảng thời gian từ giữa tháng 6 đến giữa tháng 9 năm 2001. Hai nhà nghiên cứu thay nhau thu thập nhện mỗi đêm, kết hợp đặt bẫy dính để tổng hợp số lượng. Dù cố gắng thu bắt sống, nhiều con vẫn phải tiêu diệt tại chỗ để tránh tẩu thoát. Mỗi mẫu vật đều được ghi nhận cẩn thận, tạo nên một bộ dữ liệu chưa từng có về số lượng nhện trong một ngôi nhà.
Kết quả khiến nhiều người phải rùng mình. Tổng cộng 2.055 con nhện nâu ẩn dật đã bị bắt hoặc tiêu diệt chỉ trong 6 tháng. Trong đó có 842 con dính bẫy, còn lại 1.213 con được thu thủ công.
Khi phân loại 1.179 mẫu nhện thu bắt trực tiếp, nhóm nghiên cứu ghi nhận 323 con trưởng thành, 255 con trung bình và 601 con nhỏ, chiếm hơn một nửa tổng mẫu vật. Điều đáng chú ý là số lượng nhện cỡ lớn giảm dần về cuối mùa, có khả năng do mùa sinh trưởng tự nhiên hoặc do những cá thể dễ phát hiện đã bị thu bắt từ sớm.
Một chi tiết quan trọng khác là nhiều nhện có kích thước đủ lớn để có khả năng gây độc. Với chiều dài cơ thể khoảng 5 mm, những con nhện mức trung bình được xác định là thuộc nhóm này. Ước tính, có khoảng 488 con nhện có khả năng tiết nọc độc từng hiện diện trong ngôi nhà, tạo nên một môi trường mà bất kỳ ai cũng nghĩ sẽ cực kỳ nguy hiểm.
Thế nhưng điều bất ngờ nhất lại nằm ở chỗ gia đình sống tại đây hoàn toàn không gặp bất kỳ vết thương hay triệu chứng nào liên quan đến nhện cắn trong suốt hơn năm năm rưỡi cư trú. Không một trường hợp nhiễm độc, không một vết thương hoại tử, thậm chí không có dấu hiệu bị tiếp xúc với nọc độc.
Điều này khá tương đồng với một trường hợp từng được ghi nhận tại Chile, nơi hàng trăm con nhện nâu trú ngụ trong một ngôi nhà nhưng không ai bị cắn. Các nhà nghiên cứu cho rằng điểm này cho thấy nhiều trường hợp được bác sĩ chẩn đoán là bị nhện cắn thực chất có thể do bệnh lý da liễu khác, đặc biệt tại những vùng vốn không có loài nhện nâu ẩn dật sinh sống.
Theo phân tích trong báo cáo, ở những khu vực không có quần thể nhện nâu ẩn dật, để có thể khẳng định một vết thương là do loài này gây ra thì cần phải có bằng chứng xác minh nhện Loxosceles xuất hiện tại chính địa điểm xảy ra vết thương.
Thế nhưng thực tế số lượng nhện nâu ẩn dật được ghi nhận chính thức tại nhiều bang của Mỹ lại dưới 10 cá thể. Khoảng cách giữa nghi ngờ và thực tế khiến tỷ lệ chẩn đoán nhầm ngày càng cao, góp phần làm hình ảnh loài nhện này trở nên đáng sợ hơn mức cần thiết.
Sở Y tế Công cộng Illinois cũng khẳng định rằng vết cắn của nhện nâu ẩn dật thường không nghiêm trọng như nhiều lời mô tả. Phần lớn chỉ gây đỏ da hoặc sưng nhẹ, tỷ lệ hoại tử thực sự rất thấp, chưa đến 10 phần trăm và thường do nhiễm khuẩn vết thương hơn là do nọc độc. Điều này tương đồng với thực tế ấn tượng tại ngôi nhà ở Kansas, nơi hàng trăm con nhện có khả năng gây độc sinh sống nhưng không gây hại cho ai.
Câu chuyện về gia đình tại Kansas không chỉ hé lộ một trường hợp nhiễm nhện nghiêm trọng bậc nhất từng được ghi nhận, mà còn đặt ra nhiều câu hỏi về cách con người nhìn nhận các loài động vật nhỏ bé này. Qua đó, báo cáo góp phần điều chỉnh những hiểu lầm phổ biến, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xác thực khoa học trước khi đưa ra kết luận về các vết thương da liễu.
Dù vậy, sống trong một ngôi nhà chứa hơn hai nghìn con nhện nâu ẩn dật chắc chắn là trải nghiệm không ai muốn. Khi câu chuyện được công bố, nó nhanh chóng gây sốt vì mức độ rùng rợn nhưng cũng đầy giá trị khoa học. Nhờ những nghiên cứu như thế, người ta hiểu rõ hơn rằng nỗi sợ đôi khi không phản ánh đúng bản chất thực sự của sự việc, và ngay cả những loài mang tiếng độc hại đôi khi cũng âm thầm sống cạnh ta mà không gây hề hấn gì.
