Một phát hiện kỳ lạ đến khó tin vừa được công bố trên tạp chí Subterranean Biology : sâu trong một hang động ẩm ướt, nặng mùi lưu huỳnh ở vùng biên giới giữa Albania và Hy Lạp, các nhà khoa học đã tìm thấy một mạng nhện khổng lồ có diện tích hơn 106 mét vuông (tương đương 1.140 feet vuông) – đủ lớn, theo mô tả vui của nhóm nghiên cứu, “để bắt được một con cá voi”. Với quy mô khổng lồ và cấu trúc phức tạp chưa từng có, đây được xem là mạng nhện lớn nhất từng được ghi nhận trong lịch sử khoa học.
Mạng nhện khổng lồ được tìm thấy ở một phần của bức tường nơi nhóm nghiên cứu nhận thấy “một đàn ruồi chironomid nhỏ dày đặc bất thường”.
Điều khiến giới sinh vật học ngạc nhiên hơn cả là “tấm lưới vũ trụ” này không do một cá thể hay một loài duy nhất tạo nên, mà là kết quả của sự hợp tác quy mô lớn giữa hai loài nhện hoàn toàn khác nhau, một điều hiếm thấy trong tự nhiên.
Dựa trên phân tích gen lấy từ các sợi tơ và khu vực xung quanh, nhóm nghiên cứu xác định mạng nhện này được dệt nên bởi khoảng 69.000 con nhện nhà (nhện thợ dệt phễu chuồng trại) và hơn 42.000 con nhện Prinerigone vagans, nâng tổng số lên khoảng 111.000 con nhện cùng chung sức tạo tác.
Các nhà khoa học cho biết, đây là “trường hợp đầu tiên được ghi nhận về sự hình thành mạng nhện tập thể giữa những loài vốn thường sống tách biệt và ít khi tương tác trên cùng một bề mặt”. Phát hiện này đặt ra câu hỏi thú vị về cách các loài nhện, vốn nổi tiếng đơn độc có thể thay đổi hành vi xã hội để thích nghi với môi trường đặc biệt trong lòng đất.
Mạng nhện được phát hiện tại Hang Lưu Huỳnh, một hệ thống hang ngầm phức tạp nối liền giữa miền bắc Hy Lạp và nam Albania. Hang này là kết quả của quá trình bào mòn hàng ngàn năm do sông Sarandaporo chảy xuyên qua các lớp đá vôi, tạo thành Hẻm núi Vromoner – cái tên mang nghĩa “nước hôi thối” trong tiếng Hy Lạp. Bên trong hang, những dòng suối giàu lưu huỳnh phun ra liên tục, tỏa ra mùi trứng thối và chồn hôi đặc trưng.
Chính môi trường độc đáo, giàu lưu huỳnh và thiếu ánh sáng mặt trời đã tạo nên một hệ sinh thái hiếm có, hoạt động dựa trên cơ chế “hóa tự dưỡng” thay vì quang hợp. Tại đây, năng lượng không đến từ mặt trời mà từ vi khuẩn ưa lưu huỳnh, những sinh vật siêu nhỏ chuyển hóa hợp chất vô cơ thành năng lượng sống.
Theo thời gian, các vi khuẩn này tạo nên một lớp màng sinh học dính, phủ khắp vách đá và sàn hang. Lớp màng này trở thành nguồn thức ăn cho ấu trùng muỗi và ruồi, và chính những sinh vật nhỏ bé đó lại thu hút hàng chục nghìn con nhện kéo đến để săn mồi.
Các nhà nghiên cứu mô tả, mạng nhện khổng lồ này được dệt ở khu vực hang nơi ruồi và muỗi tụ tập dày đặc bất thường, tạo ra một “thành phố tơ” nhộn nhịp và rối rắm trải dài khắp vách đá ẩm. Dưới ánh đèn pin, hàng ngàn sợi tơ trắng đan xen nhau, lung linh trong làn hơi nước mờ ảo, khiến các nhà khoa học không khỏi choáng ngợp trước quy mô và độ phức tạp của nó.
Dù hàng ngàn con nhện cùng góp sức xây dựng mạng lưới này, nhưng đây không phải là lần đầu tiên thế giới tự nhiên chứng kiến một cấu trúc tơ khổng lồ. Trước đó, nhện vỏ cây Darwin ở Madagascar, một loài chỉ nhỏ bằng đồng xu đã nổi tiếng với khả năng tạo nên mạng hình cầu dài tới 25 mét, trải rộng trên diện tích hơn 28.000 cm 2 , bắc ngang qua các vùng nước như những cây cầu bằng tơ.
Tuy nhiên, mạng nhện ở Hang Lưu Huỳnh vẫn vượt xa mọi kỷ lục trước đó, không chỉ ở kích thước mà còn ở yếu tố “cộng đồng”: hàng trăm nghìn cá thể phối hợp trong không gian ngầm ẩm thấp để tạo nên một cấu trúc thống nhất.
Bố cục của Hang Lưu huỳnh, nơi các nhà khoa học phát hiện ra mạng nhện lớn nhất thế giới.
Giáo sư Dimitrios Karapanos, một trong những tác giả chính của nghiên cứu, cho biết phát hiện này có thể làm thay đổi cách giới sinh học hiểu về hành vi hợp tác của động vật không xương sống. “Chúng tôi vẫn luôn nghĩ nhện là loài đơn độc, nhưng ở môi trường cực đoan, chúng có thể phát triển chiến lược sinh tồn hoàn toàn khác – hợp tác thay vì cạnh tranh,” ông nói.
Cấu trúc mạng tơ khổng lồ này cũng cho thấy sự thích nghi tuyệt vời với điều kiện khắc nghiệt. Trong không gian gần như không có ánh sáng, nơi không có thực vật và oxy thấp, hệ sinh thái vẫn duy trì nhờ chuỗi năng lượng hóa học khép kín – từ vi khuẩn, đến ruồi, đến nhện. “Đây là minh chứng cho sức sống bền bỉ và sự sáng tạo của tự nhiên,” nhóm nghiên cứu nhận định.
Phát hiện về “mạng nhện của 111.000 kiến trúc sư tí hon” không chỉ khiến giới khoa học kinh ngạc mà còn mở ra hướng nghiên cứu mới về sinh học tiến hóa, hành vi tập thể và thích nghi trong môi trường ngầm.
Trong tương lai, các nhà khoa học dự định tiếp tục khảo sát hệ thống hang này để tìm hiểu liệu còn những “thành phố nhện” tương tự khác đang ẩn mình trong lòng đất – những thế giới mà con người mới chỉ bắt đầu khám phá.
