Mới đây, cộng đồng mạng tại Trung Quốc lại xôn xao trước tình huống “dở khóc dở cười” của một người đàn ông. Anh ta đã dành 5 tháng ròng rã để chăm sóc một đàn nòng nọc với hy vọng chứng kiến quá trình “thoát xác” kỳ diệu của loài ếch.
Thế nhưng, trái với quy luật tự nhiên thường thấy, đám sinh vật nhỏ bé này vẫn giữ nguyên hình dạng đen trũi, đầu tròn đuôi dài và tuyệt nhiên không có dấu hiệu mọc chân. Sự việc kỳ lạ này khiến khổ chủ nghi ngờ mình đã vớ phải một đàn nòng nọc đột biến. Tuy nhiên, dưới góc nhìn của các nhà khoa học, sự thật lại phức tạp và thú vị hơn nhiều so với hai chữ “đột biến”.
Nòng nọc biến thành ếch sẽ trải qua rất nhiều quá trình, điều này trong sách sinh học cấp hai đều đã dạy.
Khi “hàng thật” bị đánh tráo
Nguyên nhân đầu tiên và cũng phổ biến nhất cho hiện tượng này chính là sự nhầm lẫn trong định danh. Trong thế giới tự nhiên, không phải cứ sinh vật nhỏ, màu đen, có đuôi bơi trong nước đều là nòng nọc của ếch. Rất có thể, người đàn ông này đang nuôi ấu trùng của các loài lưỡng cư khác như sa giông, kỳ giông (cá cóc khổng lồ), hoặc thậm chí là cá con của các loài như cá thè be, cá đòng đong.
Đặc biệt, nếu đó là nòng nọc của loài cóc, câu chuyện sẽ hoàn toàn khác. Chu kỳ biến thái của cóc thường kéo dài hơn ếch rất nhiều, nên việc chúng chưa “dậy thì” sau 5 tháng là điều hoàn toàn bình thường. Vì vậy, trước khi đổ lỗi cho đột biến, cần xác định xem liệu “đứa con” mình đang nuôi có thực sự thuộc họ nhà ếch hay không.
Bí mật nằm trong giọt nước: Vai trò của I-ốt
Nếu đã xác định chính xác đó là nòng nọc ếch, thì nguyên nhân tiếp theo lại đến từ sai lầm tai hại trong cách chăm sóc: sử dụng nước quá sạch. Quy trình biến thái từ nòng nọc sang ếch được điều khiển bởi hormone tuyến giáp (thyroxine), và nguyên liệu cốt lõi để tổng hợp loại hormone này chính là I-ốt.
Nhiều người nuôi thú cưng vì muốn sạch sẽ đã sử dụng nước tinh khiết hoặc nước lọc RO. Tuy nhiên, loại nước này hoàn toàn vắng bóng I-ốt. Thiếu I-ốt đồng nghĩa với việc tuyến giáp “đình công”, quá trình biến thái bị chặn đứng.
Kết quả là chúng ta có những con “nòng nọc khổng lồ” (giant tadpoles) sống mãi trong hình hài ấu trùng suốt 1-2 năm mà không thể lên bờ. Các nhà khoa học đã chứng minh điều này bằng thực nghiệm: chỉ cần bổ sung thức ăn chứa I-ốt, những con nòng nọc “cứng đầu” này sẽ mọc chân và tiêu biến đuôi chỉ trong vài ngày.
Đuôi của nòng nọc cũng rất thú vị. Có người sẽ nghĩ đuôi nòng nọc là gánh nặng, nhưng thực ra, đuôi của chúng là kho năng lượng.
Nhiệt độ và “cá tính” riêng của loài
Bên cạnh yếu tố hóa học, nhiệt độ môi trường đóng vai trò như một chiếc đồng hồ sinh học. Nòng nọc cần nhiệt độ lý tưởng từ 20-28 độ C để phát triển. Nếu nước quá lạnh (dưới 15 độ C) hoặc thiếu thức ăn, cơ thể chúng sẽ tự động chuyển sang chế độ “ngủ đông”, làm chậm quá trình trao đổi chất. Ở các vùng khí hậu lạnh, chu kỳ này có thể kéo dài hơn 10 tháng. Do đó, con số 5 tháng chưa nói lên được điều gì nếu điều kiện sống không đảm bảo.
Thú vị hơn, thế giới nòng nọc cũng tồn tại những “cá tính” riêng biệt mà ít người biết đến. Không phải nòng nọc nào cũng hiền lành ăn rêu tảo. Nòng nọc của các loài như ếch sừng hay ễnh ương châu Phi là những kẻ săn mồi khát máu, sẵn sàng ăn thịt đồng loại để sinh tồn. Ngược lại, chúng cũng là những sinh vật giàu tình cảm, có khả năng nhận diện anh em cùng huyết thống qua mùi hương để tụ tập thành đàn, cùng nhau chống lại kẻ thù.
Một chi tiết đáng kinh ngạc khác là chiếc đuôi của nòng nọc. Nó không rụng đi một cách vô nghĩa khi ếch lên bờ. Thực chất, đây là một “kho năng lượng” dự trữ. Trong quá trình biến thái, cơ thể sẽ hấp thụ ngược lại các chất dinh dưỡng từ đuôi để nuôi dưỡng tứ chi và các cơ quan nội tạng mới hình thành. Đây là một ví dụ điển hình của việc tái chế năng lượng hoàn hảo trong tự nhiên.
Nòng nọc biến thành ếch hay không có rất nhiều nguyên nhân, vừa có thể do không phải giống ếch, cũng có thể chịu ảnh hưởng của hormone, nhiệt độ, môi trường, chất dinh dưỡng, khiếm khuyết gen…
Câu chuyện nòng nọc 5 tháng không hóa ếch không chỉ là một hiện tượng lạ mà còn là bài học về sự tôn trọng các quy luật sinh học. Đối với những ai đang có ý định nuôi nòng nọc, lời khuyên từ các chuyên gia là hãy sử dụng nước tự nhiên (như nước ao hồ) hoặc nước máy đã khử clo, đồng thời bổ sung đa dạng thức ăn như rau luộc, lòng đỏ trứng để cung cấp đủ protein và I-ốt.
Tuy nhiên, thông điệp quan trọng nhất vẫn là sự tôn trọng tự nhiên. Việc vớt nòng nọc từ môi trường hoang dã về nuôi trong bể kính không chỉ làm gián đoạn vòng đời của chúng mà còn có thể vô tình giết chết chúng vì thiếu hiểu biết. Hãy để thiên nhiên tự vận hành theo cách kỳ diệu vốn có của nó, nơi mà sự sinh tồn hay đào thải đều tuân theo một trật tự hoàn hảo.
