Sau mỗi cơn mưa rào, sự xuất hiện dày đặc của ốc sên khổng lồ châu Phi trên đường phố đã trở thành nỗi ám ảnh tại nhiều quốc gia. Được liệt vào danh sách những loài xâm lấn nguy hại bậc nhất, loài sinh vật này sở hữu khả năng sinh tồn đáng sợ: một lần đẻ hơn 300 trứng và thực đơn “ăn tạp” từ rác thải, hoa quả cho đến cả xi măng. Nước Mỹ từng chi tới 11 triệu USD trong nỗ lực xóa sổ chúng, nhưng kết quả lại là con số không tròn trĩnh khi loài này càng bị diệt lại càng sinh sôi mạnh mẽ.
Tại sao “dân sành ăn” cũng phải lắc đầu?
Với một quốc gia nổi tiếng có thể biến mọi loài xâm lấn thành món ngon như Trung Quốc, câu hỏi đầu tiên luôn là: “Con này có ăn được không?”. Câu trả lời là có thể, nhưng cái giá phải trả quá đắt.
Các chuyên gia y tế cảnh báo, cơ thể một con ốc sên khổng lồ châu Phi là ổ chứa của ít nhất 100 loại ký sinh trùng. Đáng sợ nhất là giun tròn Quảng Châu (Angiostrongylus cantonensis) – tác nhân chính gây ra bệnh viêm màng não nguy hiểm chết người. Nguy cơ nhiễm bệnh vẫn tồn tại ngay cả khi ốc đã được nấu chín, khiến loài này trở thành “vùng cấm” trên bàn ăn của ngay cả những thực khách can đảm nhất.
Cuộc cách mạng “biến hại thành lợi”
Thay vì tốn kém hàng triệu nhân dân tệ mỗi năm cho các phương pháp truyền thống kém hiệu quả như rắc vôi bột hay phun thuốc, Trung Quốc đang triển khai một chiến lược thông minh hơn: khai thác giá trị kinh tế và khoa học từ chính kẻ thù.
Các nhà khoa học phát hiện ra rằng, thói quen ăn tạp khiến các chất độc hại, đặc biệt là kim loại nặng từ đất, tích tụ lại trong vỏ và mô của ốc sên. Lợi dụng đặc điểm này, loài ốc xâm lấn đã vô tình trở thành những “trạm quan trắc sinh học” miễn phí. Thông qua việc phân tích mẫu vật, các nhà nghiên cứu có thể đánh giá chính xác mức độ ô nhiễm kim loại nặng, dư lượng thuốc trừ sâu và thậm chí là dữ liệu về lượng mưa tại từng khu vực cụ thể.
Năm 2024, một dự án thí điểm tại Quảng Châu và Hạ Môn, Trung Quốc, đã huy động sức mạnh cộng đồng: người dân chỉ cần chụp ảnh và định vị ốc sên qua ứng dụng, các nhân viên chuyên trách sẽ thu gom chúng về phòng thí nghiệm để phân tích bản đồ ô nhiễm vi sinh vật.
Từ sinh vật gây hại đến vật liệu công nghệ cao
Không dừng lại ở việc nghiên cứu, giá trị thương mại của ốc sên khổng lồ cũng đang được khai thác triệt để. Vỏ của loài này chứa hàm lượng canxi cacbonat có độ tinh khiết cao hơn cả đá vôi công nghiệp. Một quy trình chế biến mới đã được phát triển để nghiền vỏ ốc thành cốt liệu thân thiện với môi trường, ứng dụng trong sản xuất gạch thấm nước, sơn phủ cao cấp và vật liệu cho công nghệ in 3D kiến trúc.
Phần thịt ốc, vốn chứa nhiều mầm bệnh, nay được xử lý qua quá trình lên men kỵ khí để trở thành phân bón hữu cơ chất lượng cao cho cây xanh đô thị. Tại Thâm Quyến, các trạm xử lý hiện đại đã đi vào hoạt động với hiệu suất ấn tượng: cứ 1 tấn ốc sên đầu vào sẽ cho ra 600kg nguyên liệu xây dựng và 200kg phân bón. Phương pháp này giúp giảm tới 40% chi phí so với việc tiêu hủy bằng lò đốt như trước đây.
Có câu nói vui rằng “không loài xâm lấn nào có thể sống sót rời khỏi Quảng Đông”. Trong bối cảnh nhiều quốc gia vẫn loay hoay với các biện pháp hóa học tốn kém, Trung Quốc đã chứng minh rằng nếu không thể tiêu diệt kẻ thù trong một sớm một chiều, cách tốt nhất là biến chúng thành tài nguyên phục vụ con người. Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn khuyến cáo người dân tuyệt đối không tiếp xúc trực tiếp hay tự ý chế biến loài ốc này để đảm bảo an toàn sức khỏe.
