Giữa những thông tin u ám về sự biến mất của các loài động vật hoang dã, một tin vui nhỏ từ Anh Quốc đang khiến giới bảo tồn toàn cầu ấm lòng: bốn cá thể fossa con, loài ăn thịt bí ẩn và hiếm nhất Madagascar vừa chào đời tại Vườn thú Chester. Sự kiện này không chỉ mang ý nghĩa sinh học quan trọng mà còn được xem là một “tia sáng hy vọng” cho tương lai của loài đang bên bờ tuyệt chủng này.
Theo thông tin từ Vườn thú Chester, mẹ của bốn cá thể mới sinh là Shala. một cá thể fossa cái trưởng thành, đã sinh nở thành công vào tháng 7 năm 2025 với sự hỗ trợ của Zaza, một cá thể đực bảy tuổi đến từ Vườn thú San Diego (Mỹ).
Sự kết hợp của cặp đôi này được đánh giá là “lý tưởng về mặt di truyền”, mở ra triển vọng lớn cho chương trình nhân giống bảo tồn tại châu Âu.
Bốn con non gồm hai đực và hai cái hiện đang phát triển khỏe mạnh. Chúng vừa rời khỏi hang của mẹ sau vài tháng ẩn mình trong bóng tối, một giai đoạn đặc trưng của fossa sơ sinh. Khi mới chào đời, fossa con hoàn toàn mù, thân hình bé nhỏ chỉ nặng khoảng bằng một quả táo, và phụ thuộc hoàn toàn vào sự chăm sóc của mẹ. Phải đến khi được vài tháng tuổi, chúng mới đủ cứng cáp để bước ra ngoài, khám phá thế giới xung quanh bằng những bước đi đầu tiên.
Đối với nhiều người, cái tên “fossa” nghe lạ lẫm, và hình dáng của chúng cũng khiến không ít người bối rối. Thoạt nhìn, fossa trông như một sinh vật lai giữa mèo và chó: thân hình mềm mại, di chuyển linh hoạt, răng nanh sắc nhọn và đuôi dài giúp giữ thăng bằng khi leo trèo.
Nhưng trên thực tế, chúng không phải là họ hàng gần với cả mèo lẫn chó. Loài này có mối quan hệ gần gũi hơn với cầy mangut và là minh chứng sống động cho hiện tượng “tiến hóa hội tụ”, khi các loài khác nhau phát triển những đặc điểm tương tự nhau để thích nghi với môi trường.
Fossa, có tên khoa học Cryptoprocta ferox, là loài săn mồi đỉnh cao và cũng là loài ăn thịt lớn nhất trên đảo Madagascar, đây là hòn đảo nổi tiếng với hệ sinh thái độc đáo nằm ngoài khơi bờ biển Đông Phi.
Chúng có thể dài tới 1,8 mét từ mũi đến chóp đuôi, sở hữu cơ thể uyển chuyển và sức bật đáng nể, giúp chúng dễ dàng leo trèo và rình mồi trên những tán cây. Đặc biệt, fossa là loài săn mồi duy nhất đủ nhanh nhẹn và khéo léo để săn bắt vượn cáo – biểu tượng động vật của Madagascar. Nhờ vị thế săn mồi đỉnh cao, chúng đóng vai trò thiết yếu trong việc duy trì sự cân bằng sinh thái của hòn đảo, ngăn quần thể vượn cáo và các loài nhỏ khác phát triển quá mức.
Tuy nhiên, trong vài thập kỷ qua, số phận của fossa trở nên vô cùng mong manh. Nạn phá rừng và sự mở rộng của con người đã hủy hoại phần lớn môi trường sống tự nhiên của chúng.
Theo Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), loài này hiện được xếp vào nhóm “Dễ bị tổn thương” (Vulnerable) với chỉ khoảng 2.600 cá thể còn tồn tại trong tự nhiên. Nhiều khu rừng Madagascar (nơi từng là lãnh địa của chúng) nay đã bị thu hẹp nghiêm trọng vì khai thác gỗ và đốt rừng làm nông nghiệp.
Trong bối cảnh đó, sự ra đời của bốn cá thể fossa tại Anh không chỉ mang ý nghĩa về mặt di truyền mà còn là bước tiến lớn trong công tác bảo tồn toàn cầu. Theo ông Mark Brayshaw, Trưởng phòng Động vật có vú tại Vườn thú Chester, “Fossa là một trong những loài ăn thịt bí ẩn và ít được biết đến nhất trên thế giới. Chúng ẩn mình đến mức ngay cả những nhà bảo tồn dày dạn kinh nghiệm cũng có thể mất nhiều năm mà không nhìn thấy chúng trong tự nhiên, dù đã đi xuyên qua rừng Madagascar”.
Ông cho biết thêm, việc Shala sinh ra bốn con non là một thành tựu hiếm có: “Đây là những cá thể fossa con duy nhất ở Anh hiện nay. Chúng là sự bổ sung vô giá cho chương trình nhân giống châu Âu – nỗ lực nhằm duy trì nguồn gen khỏe mạnh và ngăn chặn viễn cảnh tuyệt chủng trong tương lai”.
Ngoài việc nhân giống, Vườn thú Chester còn xem đây là cơ hội quý báu để nghiên cứu sâu hơn về sinh học, hành vi và cấu trúc xã hội của loài ăn thịt độc đáo này. Những dữ liệu thu được có thể giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về cách fossa thích nghi, sinh sản và tương tác trong môi trường tự nhiên – những kiến thức quan trọng để thiết kế các chiến lược bảo tồn hiệu quả hơn tại Madagascar.
Hiện tại, Shala và bốn con nhỏ đang được chăm sóc trong khu vực riêng biệt nhằm đảm bảo sự phát triển ổn định và an toàn tuyệt đối. Khi trưởng thành, một số trong chúng có thể được chuyển tới các vườn thú khác ở châu Âu để mở rộng mạng lưới nhân giống.
Dù còn rất nhiều thách thức phía trước, những “đứa con của Shala” vẫn là biểu tượng cho hy vọng mới của một loài từng tưởng chừng sắp biến mất khỏi hành tinh này. Giữa thế giới tự nhiên đang bị tổn thương nặng nề, hình ảnh những chú fossa con lấm tấm lông nâu, chập chững bước đi giữa ánh nắng nước Anh như một lời nhắc nhở nhẹ nhàng: thiên nhiên vẫn có thể hồi sinh – nếu con người thật sự muốn bảo vệ nó.
