SOẠN BÀI CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA (NGUYỄN MINH CHÂU)

Văn mẫu chiếc thuyền ngoài xa

(Bài văn mẫu số 1)

Nguyễn Minh Châu là một nhà văn quân đội, ông cũng là người tiên phong trong thời kì đổi mới với nhiều tác phẩm xuất sắc như “Bến quê”, “Mảnh trăng cuối rừng”, “Chiếc thuyền ngoài xa”, … Trong các sáng tác của ông luôn chứa đựng những triết lý và những chiêm nghiệm sâu sắc về cuộc đời. “Chiếc thuyền ngoài xa” là một tác phẩm tiêu biểu mang đậm phong cách tự sự – triết lý của ông.

Nguyễn Minh Châu chắp bút viết “Chiếc thuyền ngoài xa” vào năm 1983. Tác phẩm kể về một người nghệ sĩ, một nhiếp ảnh gia tên Phùng, để thực hiện nhiệm vụ chụp một bộ ảnh về cảnh biển để in trên những tờ lịch, anh đã về một vùng biển – nơi đã từng là chiến trường cũ của mình để tìm kiếm linh cảm cho bức ảnh của mình. Và tại nơi đây, anh đã có được hai phát hiện vô cùng to lớn và có giá trị. Phát hiện thứ nhất là một bức ảnh mà anh cho là “đắt giá trời cho” khiến anh phải say mê, ngây ngất vì nét đẹp của nó. Phát hiện thứ hai là về một sự thật trần trụi ngay sau cái vẻ đẹp hoàn mỹ mà anh vừa tìm ra.

Sau vài ngày miệt mài “phục kích”, cuối cùng cũng được trả công xứng đáng khi Phùng “bắt gặp” được một khung cảnh “trời cho”, đó là một bức ảnh vô cùng đẹp với những nét đẹp “đắt giá” nhất: “Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ”. Khung cảnh ấy thật sự quá đẹp đối với Phùng, đó là một “bức tranh mực tàu của một danh hoạ thời cổ” , nó vừa đẹp đẽ lại vừa quý giá vô cùng. Vẻ đẹp của bức tranh ấy “đơn giản và toàn bích”, một khung cảnh hết sức diệu kì, một vẻ đẹp hoàn hảo. 

Phùng còn tự cho rằng “có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ tôi được thấy một cảnh “đắt” trời cho như vậy”. Trước khung cảnh hoàn mỹ ấy, anh cảm thấy bồi hồi cùng một chút bối rối bởi cái đẹp kia quá toàn mỹ, quá huyền diệu. Cái đẹp ấy dường như nó chỉ xuất hiện trong những bức hoạ thời xa xưa, nó khiến cho Phùng thấy “trái tim như có cái gì bóp thắt vào”. Phùng vui mừng đến mức cảm thấy dường như “chính mình vừa khám phá thấy cái chân lý của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”, và anh cho rằng phải chăng “cái đẹp chính là đạo đức”. Bởi với người nghệ sĩ, cái đẹp không chỉ mang đến cho họ những rung động mà nó còn thanh lọc tâm hồn, giúp mang đến “hạnh phúc tràn ngập tâm hồn mình”.

Qua đó thấy rằng, Phùng là một người nghệ sĩ có niềm đam mê vô tận và có trách nhiệm với nghề. Bởi để có được một bức ảnh mà anh thấy ưng ý nhất, anh đã không quản ngại sẵn sàng “phục kích” hàng tuần trên biển, dù đã chụp được rất nhiều ảnh về cảnh biển nhưng anh đều không hài lòng mà vẫn tiếp tục tác nghiệp. Hơn thế, tâm hồn nghệ sĩ của anh cũng rất nhạy cảm với cái đẹp mới có thể phát hiện ra một bức tranh hoàn mỹ để mà thu lấy, bởi cái đẹp ấy nó chỉ diễn ra trong một tích tắc.

Thế nhưng, ít ai để ý rằng, nơi mà Phùng gác chiếc máy ảnh để chụp được cái cảnh tuyệt hảo kia chẳng phải là một nơi có tầm nhìn rộng bao quát toàn cảnh mà chỉ là một góc nhỏ bên “bánh xích của chiếc xe tăng” – tàn tích của chiến tranh mà để lại. Chính vì thế mà khi nhìn thấy cảnh đẹp ấy, Phùng mới chỉ nhìn thấy vẻ đẹp bên ngoài của khung cảnh qua một góc nhìn hẹp chứ không phải là toàn bộ bức ảnh. Và khi nhìn thấy, phát hiện ra toàn cảnh phía sau bức ảnh “toàn bích” kia đã khiến cho anh hụt hẫng vô cùng. Một khung cảnh đầy tàn nhẫn và đau thương, khi Phùng phải chứng kiến một cảnh đời éo le, ngang trái và bi kịch. Đó là hình ảnh một người đàn ông thô lỗ, bạo lực và một người đàn bà tội nghiệp, khổ sở bước ra từ một trong những con thuyền kia. Lão đàn ông ấy “hùng hổ, mặt đỏ gay”, rút chiếc thắt lưng trên người “quật tới tấp vào lưng người đàn bà” , vừa đánh lão vừa buông ra những lời nguyền rủa độc ác “chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”. Và điều bất ngờ rằng, người đàn bà ấy chẳng những không phản kháng lại mà lại “cam chịu đầy nhẫn nhục không hề kêu một tiếng, không chống trả, cũng không tìm cách trốn chạy”.

Tận mắt chứng kiến cảnh đó, Phùng đã “kinh ngạc đến mức” chỉ biết “đứng há mồm ra mà nhìn”. Bởi anh qúa bất ngờ và cũng không thể hiểu được cái điều đang diễn ra trước mắt mình. Anh đã từng là một người lính ở chiến trường đầy khói lửa, đã từng chứng kiến những sự dã man, tàn bạo nhất, thế nhưng  trước cảnh tượng vô lí này vẫn khiến cho anh khó khiểu và không thể chấp nhận được. Chưa dừng ở đó, sự kinh ngạc vẫn còn tiếp tục khi anh nhìn thấy một cậu bé lao vút qua người anh, “giằng lấy chiếc thắt lưng” và “dướn thẳng người vung chiếc khoá sắt quật vào giữa khuôn ngực trần vạm vỡ cháy nắng” của người đàn ông kia. Đứa bé đó không ai khác chính là Phác, đứa con trai của hai vợ chồng họ. Đáp lại hành động này của thằng bé là hai cái tát “nảy lửa” được giáng xuống từ người đàn ông đã khiến nó “ngã dúi xuống cát”. Lúc này, người đàn bà hàng chài nãy giờ vẫn cam chịu không một lời kêu than kia mới ôm lấy đứa con bật khóc nhưng rồi lại vội vã “đuổi theo lão đàn ông” và trở lại vào con thuyền.

Tất cả những sự việc quái đản vừa xảy ra trước mắt khiến cho Phùng ngơ ngác, ngỡ ngàng và bất ngờ mà anh chẳng thể nào hiểu nổi. Chiếc thuyền vó đã không còn ở đó, nó biến mất “như trong câu chuyện cổ quái đản”, nhưng nó để lại trong Phùng rất nhiều những băn khoăn, bối rối. Cái khung cảnh trần trụi đến đáng sợ mà anh vừa chứng kiến ấy dường như đã làm thay đổi cảm quan, suy nghĩ bên trong con người anh. Anh chợt phát hiện ra ranh giới mong manh giữa cái đẹp và cái xấu, cái hoàn mỹ đạo đức và cái dã man tàn nhẫn chỉ cách nhau một tấm màn vô cùng mỏng. Một bức tranh tuyệt mỹ, hoàn hảo sắc nét nhưng ẩn chứa bên trong nó là bao nhiêu sự dã man, tàn nhẫn và xấu xa vô cùng. Nó cũng chính là những điều mà Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm vào tác phẩm. Ông cho rằng nghệ thuật luôn luôn gắn liền với hiện thực. Không thể lấy những cái đẹp đẽ, hoàn mỹ mà che giấu đi những cái xấu xa bên trong được. Và một người nghệ sĩ chân chính, một người nghệ sĩ thực thụ phải là người có cái nhìn đa chiều, nhìn thấu được cả cái đẹp bên ngoài và cả bản chất thật bên trong nữa.

Sau khi được chứng kiến cảnh bạo lực gia đình dã man và vô lí ấy. Phùng đã quyết định ở lại bãi biển vài ngày cùng với Đẩu giúp đỡ người đàn bà này thoát khỏi địa ngục. Thế nhưng thật không ngờ, trái ngược hoàn toàn với lúc ở bãi biển, người đàn bà ấy đến tòa án huyện với khuôn mặt đầy vẻ“sợ sệt, lúng túng”, “rón rén đến ngồi vào mép chiếc ghế và cố thu người lại”.dù rằng đây không phải là lần đầu bà ta đến đây để giải quyết công việc gia đình.

Phải sống với những trận đòn roi liên tục “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”, một cuộc sống như nơi địa ngục trần gian, thế nhưng người đàn ấy lại cam chịu chấp nhận bị tổn thương về cả thể xác và tinh thần nhưng nhất định  không chịu bỏ chồng, thậm chí chị ta còn quỳ lạy, chắp tay van xin lia lịa để cầu xin Đẩu và Phùng để không bắt chị ta bỏ chồng “Quý tòa bắt tội con cũng được , phạt tù con cũng được, đừng bắt con bỏ nó…”. Phùng và Đẩu cả hai đều cảm thấy vô cùng bất bình và không sao hiểu nổi trước thái độ cam chịu cũng như hành động người đàn bà, thế nhưng sau khi lắng nghe câu chuyện và sự thật sâu xa phía sau của chị ta, hai người bỗng hiểu ra tất cả.

Người đàn bà ấy đã thay đổi các xưng hô từ con với quý tòa sang chị với các chú khi kể về câu chuyện của cuộc đời mình. Lí do chị ta lại chấp nhận sống cùng người chồng vũ phu, bạo lực và nhẫn nhịn cam chịu những trận đòn roi tàn bạo, vô lí kia là bởi chị ta thấy biết ơn và cũng hiểu được tâm tính ẩn sâu trong con người của chồng. Trước kia người đàn ông ấy là “một anh con trai cục tính nhưng hiền lành lắm”, và cũng chính ông ta là người duy nhất chấp nhận lấy một người phụ nữ xấu xí vô cùng là chị ta. Bởi vậy dù người chồng hiện tại bạo tàn, hung dữ thì người đàn bà ấy vẫn thấu hiểu và cam chịu, bởi đó không chỉ là tình nghĩa mà còn là sự biết ơn sâu sắc của chị ta với người chồng.

Sau khi nghe xong những lời kể chân thật của người đàn bà ấy, hai người đàn ông liền sững sờ. Họ chợt hiểu ra tấm lòng bao dung và sự hy sinh cao cả của người phụ nữ. Thấu hiểu được bản chất và sự thay đổi của người chồng, chị cũng đau lòng biết mấy, cũng chỉ vì cuộc sống nghèo khổ quá mà chị lại đẻ nhiều con nên chồng chị mới trở lên cục cằn, thô bạo như thế. Và chị cũng hiểu về cuộc sống lênh đênh trên biển không thể nào thiếu bàn tay chèo lái vững chãi của người đàn ông, nhất là khi biển động, bão bùng. Và sự cam chịu, sự hy sinh của chị ta càng trở lên có ý nghĩa hơn khi điều đó giúp cho những đứa con của mình có một gia đình hoàn chỉnh, có đủ bố mẹ.

Qua câu chuyện này, Phùng và Đẩu dường như hiểu rõ được rằng căn nguyên của bạo lực gia đình là do cái nghèo, cái đói gây ra. Nhận ra bản chất thật của hiện thực, đó có thể là những sự thật xấu xí, nhen nhuốm hay những nghịch lý của xã hội, nó vẫn tồn tại trong cuộc sống thường ngày, mà nếu chỉ nhìn qua vẻ bề ngoài, quan sát hời hợt, khách quan thì khó có thể nhận ra. Hiện thực ấy cũng đã giúp Phùng chiêm nghiệm ra một điều rằng: trong nghệ thuật không thể chỉ có sự lãng mạn, thi vị hoá mà đôi khi nó còn lại sự thật, là ngang trái. 

Sau khi Phùng rời vùng biển nơi đây để trở về toà soạn và bức ảnh kia vẫn được chọn nhưng trong lòng anh lại luôn canh cánh những điều thầm kín mà ít ai có thể thấu hiểu. Bức ảnh ấy là bức ảnh hoàn mỹ, nó toát lên một cảnh đẹp tinh khôi và trở thành một bức ảnh nghệ thuật “được treo ở nhiều nơi, nhất là trong các gia đình sành nghệ thuật”. Thế nhưng, chỉ có Phùng mới có thể nhìn thấu được mọi vẻ đẹp của nó, thấy được từ sâu trong bức tranh ấy bước ra “một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô kệch”. Nét đặc sắc trong nghệ thuật của Nguyễn Minh Châu đó chính là ông đã cố ý lồng vào đó những hình ảnh mang tính biểu tượng. Đầu tiên là hình ảnh “màu hồng hồng của ánh sương mai”, đây là biểu tượng cho sự thơ mộng, cho cái đẹp, cái vẻ đẹp toàn mỹ mà con người ta luôn luôn kiếm tìm. Tiếp theo là hình ảnh của người đàn bà làng chài với dáng vẻ mệt mỏi, tiều tụy, gầy khô, đó chính là hiện thực, đó là cái nhìn đa chiều, có chiều sâu để thấy được những bản chất thật phía sâu bên trong cái đẹp và đôi khi cái bản chất thật ấy lại trái ngược hoàn toàn với vẻ đẹp bên ngoài.

Qua tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”, điều mà Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm đến cho người đọc đó chính là: nghệ thuật luôn phải gắn liền với hiện thực, chúng không được tách rời nhau và một người nghệ sĩ thực thụ phải là người có cái nhìn đa chiều, đa phương diện để phát hiện ra những bản chất tận sâu bên trong cái về đẹp bề ngoài rực rỡ, hào nhoáng.

Soạn bài chiếc thuyền ngoài xa của nguyễn minh châu

(Bài văn mẫu số 2)

Nguyễn Minh Châu sinh năm 1930, quê ở Quỳnh Lưu, Nghệ An nơi có truyền thống hiếu học lâu đời. Ông là một nhà văn tiêu biểu nhất trong thời kỳ đổi mới và được nhà văn Nguyễn Trung Thành ca ngợi là một trong số những nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của nền văn học Việt Nam. Ông có nhiều tác phẩm nổi tiếng như như Bến quê, Cỏ lau… Trong đó “Chiếc thuyền ngoài xa” là tác phẩm nổi bật nhất, nó đã làm lên tên tuổi của Nguyễn Minh Châu.

“Chiếc thuyền ngoài xa” được ra đời vào năm 1983, tác phẩm là câu chuyện kể về chuyến đi hực tế của một nhiếp ảnh gia tên Phùng, sau chuyến đi ấy anh đã có những phát hiện và quan niệm mới mẻ về nghệ thuật, về cái đẹp và về con người. Tác phẩm chứa đựng những triết lý, những giá trị nhân văn sâu sắc về cuộc đời con người qua cái nhìn đa chiều của tác giả và nói lên mối liên quan giữa hiện thực cuộc đời và nghệ thuật.

Tác phẩm được bắt đầu bằng một cốt truyện vô cùng độc đáo và bất ngờ. Nếu trong thơ thì mạch cảm xúc và cấu tứ là cái để người ta cảm nhận và hiểu được giá trị nội dung của bài, còn với truyện ngắn thì tình huống truyện chính là điều thiết yếu để thu hút người đọc và từ đó tìm ra được nét đặc sắc cũng như giá trị của tác phẩm. Đó là những sự việc, sự kiện bất ngờ, éo le, khác lạ, độc đáo để mở ra một câu chuyện dài ở phía sau Từ tình huống truyện sẽ gợi mở, bộc lộ ra tính cách, số phận của các nhân vật và cũng từ tình huống truyện mà những giá trị mà tác giả muốn gửi gắm được hé lộ một cách tinh tế.

Mở đầu tác phẩm, tác giả nói về chuyến công tác dài ngày của một người nghệ sĩ nhiếp ảnh tên Phùng, sau nhiều ngày miệt mài “phục kích” tại bãi biển thì cuối cùng may mắn đã đến với anh. Đó là anh phát hiện ra một “cảnh đắt trời cho” ngay trước mắt, đó là một cảnh mà anh ví như là “bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, một cảnh mà có lẽ suốt cả cuộc đời cầm máy ảnh của anh cũng chưa từng được thấy bao giờ. Điều này làm Phùng sung sướng đến điên người, đến mức anh giơ máy ảnh lên mà bấm “liên thanh” hết cả một phần tư cuốn phim.

Cảnh đẹp ấy chính là hình ảnh chiếc thuyền lưới vó đang cập bến, dưới cái ánh nắng “hồng hồng” mờ mờ trong hơi sương. Hình ảnh đó quả thực là tuyệt mỹ, đẹp đến mức khiếncho  người ta lặng người, tim như bị thắt chặt lại bởi cái sự “đơn giản và toàn bích”. Như vậy phát hiện đầu tiên của Phùng chính là “khám phá ra cái chân lý của sự toàn thiện, khám phá thấy cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”, phát hiện ra rằng vẻ đẹp của nghệ thuật là đạo đức.

Những tưởng cảnh đẹp hoàn mỹ ấy sẽ không có một tỳ vết nào nhưng phát hiện thứ hai của Phùng dường như đã lật ngược hoàn toàn cái vẻ toàn mỹ, phá tan cái sự toàn bích và phá tan đi cái “im phăng phắc” của bầu không khí trong  một buổi sớm mai đẹp đẽ bình yên. Đó là hình ảnh một người đàn bà ngoài 40 tuổi thô kệch, lam lũ, mang vẻ mệt mỏi lững thững bước ra từ “bức tranh mực tàu” và theo sau là một người đàn ông to lớn thô lỗ, cục súc, miệng đang quát tháo những  tiếng dọa “giết” thật đáng sợ.

Và một cảnh bạo lực gia đình dã man diễn ra ngay trước mắt Phùng.  Người đàn ông rút trên người ra chiếc thắt lưng rồi thẳng tay quất vào người đàn bà, hắn ta vừa đánh vừa thốt những lời nguyền rủa độc ác “Mày chết đi cho ông nhờ! Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”. Nhưng lạ thay, người đàn bà không chống trả, bà ta vẫn im lăng, nhẫn nhịn, chịu đựng trận đòn roi và cũng không định chạy trốn.

Phùng như chết sững trước hình ảnh đó. Bởi vừa mới đây thôi những con người ấy còn đóng một vai để tạo lên cái cảnh toàn bích, hoàn mỹ kia, mà trước mắt giờ đây lại là một hiện thực hết sức tàn nhẫn. Điều đó như giáng một cái tát thật đau vào tâm hồn của một người nghệ sĩ yêu cái đẹp như Phùng. Là một người có tâm hồn lương thiện và đạo đức, Phùng đã quăng ngay cái máy ảnh, định lao vào can ngăn  cái cảnh khốn nạn, dã man kia, thế nhưng anh chưa kịp tới thì thật bất ngờ đứa con trai của họ đã lao vào và giằng lấy chiếc thắt lưng của người đàn ông, đánh trả ông ta để bảo vệ mẹ. Đáp trả lại việc đó, lão đàn ông giáng xuống một cái tát vào mặt nó rồi bỏ đi. Người đàn bà vội ôm thằng nhỏ khóc nhưng chỉ một lát sau bà ta bỏ lại đứa con lật đật chạy theo người đàn ông lên thuyền.

Ôi thật không thể hiểu nổi chuyện gì đang diễn ra trong một buổi sáng tươi đẹp thế này. Phùng bàng hoàng, anh thật sự sốc trước cảnh tượng chồng đánh vợ, con đánh bố, rồi bố đánh con như thế này. Thật là hỗn loạn nó đã phá nát hết cái vẻ đẹp gần như tuyệt mĩ mà anh vừa mới nhận ra. Lúc này đây anh mới nhân ra một điều rằng ranh giới giữa cái vẻ đẹp toàn mỹ và sự thật đầy nghiệt ngã xấu xa của cuộc sống nó chỉ cách nhau một bức màn vô cùng mỏng manh.

Hiện thực và những nghịch lý cuộc sống đã được thể hiện một cách rõ nét qua hình ảnh của người đàn bà hàng chài khốn khổ. Người đàn ấy là hiện thân cho nỗi cơ cực, nhọc nhằn, vất vả của những người phụ nữ vùng biển. Cuộc đời người phụ nữ trong xã hội lúc bấy giờ phải nói là quá bất hạnh khi phải gánh trên lưng biết bao nhiêu nỗi khổ.

 Đầu tiên là cái ngoại hình xấu xí của bà, dáng dấp cao lớn thô kệch, khuôn mặt thì chằng chịt những vết rỗ, là hậu quả để lại của một trận đậu mùa thời nhỏ.Bà ta vốn xuất thân từ một gia đình khá giả nhưng vì quá xấu nên không ai lấy. Bởi vậy ngoại hình xấu xí đã là một bất hạnh vô cùng to lớn trong cuộc đời của người phụ nữ. Và rồi cuối cùng thì cũng có người chịu lấy bà ta, đó chính là người đàn ông vừa đánh đập bà không thương tiếc ấy. Sau khi lấy chồng, sinh con thì gánh trên vai là nỗi khổ nghèo túng, nhà đông con thuyền thì nhỏ, cuộc sống gia đình quá đỗi khổ cực, vất vả, nhọc nhằn, đến nỗi có những ngày không có gì ăn mà phải ăn cả xương rồng luộc chấm muối.

Cái nghèo đói, cơ cực không chỉ hành hạ thể xác mà còn hành hạ cả về tâm hồn của người phụ nữ bất hạnh này. Khó khăn chồng chất khó khăn, cuộc sống vốn đã vất vả rồi chị lại còn có nhiều con, cuộc sống  lại càng thêm túng quẫn, một cái vòng luẩn quẩn không lối thoát.

Nghèo đói, đông con hai điều ấy thôi đã đủ làm đôi vai của người đàn bà ấy sụp xuống thế nhưng bất hạnh chưa dừng lại ở đó. Chị ta vẫn phải tiếp tục nhẫn nhịn chịu đựng sự vũ phu của người người chồng “ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng”. Điều ấy không chỉ đau đớn về thể xác mà nó còn gây tổn thương sâu sắc đến tâm hồn của người đàn bà, khi bị chính người đầu ấp tay gối của mình đánh đập, chì chiết một cách ghê rợn. Và hơn cả  đó là nỗi lo lắng cho những đứa con, lo sợ những sang chấn tâm lý mà chúng phải gánh chịu, chị sợ chúng bị tổn thương, bị ám ảnh về những điều tàn nhẫn mà bố đã gây ra cho mẹ chúng.

Phùng đã chứng kiến cái cảnh bạọ lực gia đình khủng khiếp ấy, anh muốn giúp đỡ người đàn bà ấy. Nhưng nhiều lần anh cùng anh Đẩu khuyên chị ly hôn để giải thoát, nhưng chị nhất định không đồng ý. Cả Phùng và anh Đẩu đều rất bất ngờ về điều này, nhưng khi vén lên cái bức màn đằng sau sự nghiệt ngã kia thì hai người mới ngỡ ngàng.

Chị ta không muốn bỏ chồng là vì chị chịu ơn hắn ta, lòng biết ơn vì chính người chồng ấy đã cứu rỗi cuộc đời chị, đã cho chị có một mái ấm gia đình tuy rằng bây giờ nó cũng sứt sẹo và chẳng mấy hạnh phúc. Nếu như thằng Phác, anh Phùng hay chánh án Đẩu đều thấy người chồng là một kẻ không ra gì, đáng ghét, man rợ thì chị lại cho rằng người chồng ấy là một người đáng thương và cần được cảm thông, sẻ chia. Bởi vì ngày xưa chồng chị là người “cục tính nhưng hiền lành không bao giờ đánh đập tôi”, chẳng qua là do cái nghèo đói, túng quẫn mới khiến chồng chị trở thành một người như thế, rồi người đàn bà ấy lại tự trách mình “giá mà tôi đẻ ít đi”.

Sự hy sinh, nhẫn nhục, cam chịu của chị không chỉ vì lòng biết ơn, lòng thông cảm với người chồng mà trên hết là vì những đứa con thân yêu của mình. Chị là người mẹ hết mực thương yêu các con, vì còn phải nuôi nấng hơn chục đứa con thơ dại nữa, cho nên chị cần có “một người đàn ông chèo chống lúc phong ba”. Chị mặc định rằng “ông trời sinh ra người đàn bà là để đẻ con, rồi nuôi con cho đến khi khôn lớn cho nên phải gánh lấy cái khổ” vì vậy họ “phải sống cho con chứ không thể sống cho mình”. Cả cuộc đời chị ta có lẽ chỉ có hy sinh với nhìn con được ăn no cũng đủ làm cho chị hạnh phúc rồi.

Người đàn bà làng chài đã dùng những lý lẽ hết sức thuyết phục và mở lòng nói về cuộc đời mình để cho Phùng và chánh án Đẩu hiểu được lí do tại sao chị không thể bỏ chồng. Chị cũng biết đau, biết khổ chứ, nhưng ở trong cái khốn khổ ấy người ta mới hiểu được có những chuyện không thể nào làm khác.

Đó chính là nghịch lý đầy nghiệt ngã của cuộc sống, qua câu chuyện của người đàn bà này, anh Phùng dường như mới thông suốt được. Anh nhận ra rằng một điều rằng không thể giải phóng con người ta khỏi cái đói nghèo, khỏi cảnh bạo lực gia đình chỉ bằng lòng tốt con người và pháp luật . và cũng rút ra được một triết lý rằng không thể đánh giá toàn thể sự việc khi chỉ dùng cái nhìn phiến diện một chiều, mà phải nhìn bằng đôi mắt trực quan, có cái nhìn đa chiều để suy xét và tìm hiểu. Hơn cả bài học được rút ra đó là nghệ thuật phải gắn liền với hiện thực, nghệ thuật và hiện thực cuộc sống không thể tách rời.

Bằng nghệ thuật xây dựng tình huống truyện hết sức độc đáo, nghệ thuật miêu tả tài tình của nhà văn, cùng những thông điệp và những triết lý sâu sắc mà Nguyễn Minh Châu gửi gắm, tác phẩm “ Chiếc thuyền ngoài xa” đã đem đến cho người đọc những cảm xúc đầy mới mẻ và những ấn tượng sâu sắc khó phai.

Phân tích hình ảnh chiếc thuyền ngoài xa

(Bài văn mẫu số 3)

Một trong những cái tên nổi tiếng nhất của nền văn học Việt Nam trong thời kỳ đổi mới đó chính là nhà văn Nguyễn Minh Châu. Ông là nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất trong công cuộc đổi mới. Trước cách mạng, những sáng tác của ông viết nhiều về đề tài người lính và thường mang thiên hướng sử thi lãng mạn. Tuy nhiên, sau cách mạng, ông có sự thay đổi lớn trong sáng tác, những tác phẩm của ông đi sâu vào cảm hứng đời tư thế sự nói về các vấn đề đạo đức và triết lý chân thực. “Chiếc thuyền ngoài xa” là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách này của ông.

Cuộc sống thời bình với muôn màu muôn vẻ với muôn mặt của đời sống, điều đó đã đặt ra nhu cầu nhận thức lại về hiện thực và cuộc sống của con người. ‘Chiếc thuyền ngoài xa’ đã đáp ứng được nhu cầu ấy và trở thành tác phẩm xuất sắc nhất của Nguyễn Minh Châu, tác phẩm đã mang lại giá trị nhân văn sâu sắc và tiêu biểu cho cảm hứng đời tư thế sự.

Trước tiên, Nguyễn Minh Châu đã xây dựng lên một tình huống truyện hết sức độc đáo. Đối với truyện ngắn, tình huống là vấn đề then chốt để tạo lên nội dung hấp dẫn. Tác giả tìm được tình huống truyện độc đáo sẽ khiến cho bạn đọc bị cuốn hút theo câu chuyện. Tình huống chính là những câu chuyện xảy ra, qua đó các nhân vật sẽ bộc lộ rõ nhất bản chất, tính cách và phẩm chất thật của con người. Nó cũng có thể là bước ngoặt, là căn nguyên để làm thay đổi số phận, nhận thức của nhân vật hoặc có khi cũng bộc lộ ra những điều cốt lõi ẩn sâu trong truyện. Tình huống truyện của tác phẩm ‘Chiếc thuyền ngoài xa’ là tình huống về nhận thức. Đây là một tình huống vô cùng bất ngờ và đầy nghịch lý. Nó được thể hiện qua hai phát hiện to lớn của nhiếp ảnh Phùng.  Qua đó đã giúp Phùng nhận ra được rất nhiều điều về cuộc sống, con người và mối tương quan giữa nghệ thuật và hiện thực. Cuộc đời vốn là muôn vẻ, nó chứa đựng những mâu thuẫn, bất ngờ và đầy nghịch lý. Chỉ khi đến gần với cuộc sống để khám phá sự thực bản chất bên trong mới hiểu được rõ toàn bộ giá trị của nó. Cần phải có cái nhìn đa chiều, đa phương diện để hiểu rõ tận sâu bên trong số phận và tâm hồn con người. Nghệ thuật phải luôn gắn liền với hiện thực, gắn liền với cuộc sống thì mới có ý nghĩa.

Phần đầu tiên của truyện là một cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp, thơ mộng. Phùng gọi đó là một “cảnh đất trời cho”: “…một bức tranh mực tàu của danh họa thời cổ”,  “Mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào”. Đứng trước cảnh đẹp vô cùng hoàn mỹ ấy, anh Phùng  như thấy tim mình có gì đó “bóp thắt vào”. Niềm hạnh phúc tràn ngập trong tâm hồn của anh, nó khiến anh cảm nhận được cái chân- thiện -mĩ của cuộc đời. Dường như tâm hồn anh được thanh lọc trở lên trong trẻo và thanh khiết. Thông qua một loạt những cảm xúc của Phùng, tác giả đã đưa ra một quan niệm mới về cái đẹp. Cái đẹp là đạo đức, nó phải có tác dụng thanh lọc tâm hồn, hướng con người ta đến cái chân-thiện-mĩ. Nhưng chưa hết, để hoàn thiện hơn cho quan niệm về cái đẹp nghệ thuật của mình, Nguyễn Minh Châu đưa ra một tình huống truyện đầy bất ngờ. Đó chính là tình huống anh Phùng chứng kiến câu chuyện về cuộc đời éo le của người đàn bà hàng chài cơ cực. Người đàn bà ấy là một hiện thân cho sự lam lũ đói khổ của người phụ nữ vùng biển. Từ trong chiếc thuyền đẹp đẽ như mơ mà anh vừa chụp được kia bước ra một cặp vợ chồng.  Đó là một “Người đàn bà trạc ngoài bốn mươi, một thân hình quen thuộc của đàn bà vùng biển, cao lớn với những đường nét thô kệch. Mụ rỗ mặt. Khuôn mặt mệt mỏi sau một đêm thức trắng kéo lưới, tái ngắt và dường như đang buồn ngủ”. Và đi theo sau đó là một người đàn ông “có tấm lưng rộng”, “mắt đầy vẻ độc dữ”.  Cả hai người họ đều là hiện thân của sự nghèo đói, sự nhọc nhằn của người dân hàng chài. Điểm đáng chú ý nhất đó chính là cảnh người đàn ông bạo hành đánh đập người đàn bà. Người chồng đã “dùng chiếc thắt lưng quật tới tấp vào lưng người đàn bà, lão vừa đánh vừa thở hồng hộc, hai hàm răng nghiến ken két, cứ mỗi nhát quất xuống lão lại nguyền rủa bằng cái giọng rên rỉ đau đớn: “Mày chết đi cho ông nhờ. Chúng mày chết hết đi cho ông nhờ!”..” nhưng thật lạ thay, người đàn bà vẫn cam chịu, không một lời kêu than, không chống trả và thậm chí cũng không chạy trốn. Một cảnh tượng đầy nghiệt ngã, nó đối lập hoàn toàn với cái cảnh đẹp toàn bích mà anh vừa chụp được. Nguyễn Minh Châu muốn gửi gắm thông điệp của mình qua cái sự đối lập ấy. Đó là cuộc sống có muôn mặt, có rất nhiều những điều nghịch lý mâu thuẫn, nếu chỉ quan sát ở một góc nhìn hạn hẹp, nhìn từ bên ngoài hoặc ở quá xa thì không thể nào phát hiện được sự thật được ẩn sâu bên trong nó. Phải có cái nhìn đa chiều, góc nhìn mở rộng hơn thì ta mới thấy được toàn bộ vẻ đẹp của nó.

Nếu truyện chỉ dừng lại ở đây thì chắc chắn nó không đủ sức hút để đọng lại dư âm trong lòng người đọc, cũng chưa đủ để rút ra những triết lý nhân quan sâu sắc. Chính vì thế tác giả đã tiếp tục xây dựng một tình huống mới đó là những lời tâm sự của người đàn bà hàng chài tại tòa án huyện. Phùng sau khi chứng kiến cảnh bạo hành dã man, ghê rợn đó anh đã quyết định ở lại vài ngày để giúp người đàn bà đó.. Chánh án Đẩu – bạn anh Phùng đã mời người đàn bà hàng chài đến tòa án huyện để khuyên chị li hôn với chồng. Nhưng người đàn ấy không những không chịu li hôn mà ngược lại chi ta còn quỳ xuống, chắp tay van xin Đẩu và Phùng không bắt bà bỏ chồng. Điều này khiến cả hai người họ sững sờ, không thể hiểu nổi.  Nhưng rồi khi nghe những lời tâm sự của chị ta về quá khứ, về bản chất thật của người đàn ông và sự tình sâu xa ẩn chứa trong đó đã khiến họ thật sự ngỡ ngàng. Nhắc về quá khứ khi chị ta còn trẻ, chị ta là một người phụ nữ với vẻ ngoài vô cùng xấu xí, và người đàn ông hiện đang là chồng của chị là người duy nhất chấp nhận và cưu mang chị. Người đàn ông ấy trước kia là một người cục tính nhưng rất hiền lành, không đánh đập vợ con, nhưng cuộc sống cơ cực đã dồn con người ta vào bước đường cùng, làm con người ta thay đổi. Nhà nghèo, chị còn đẻ nhiều khiến cho cuộc sống lại càng thêm túng quẫn, gánh nặng lại đè trên đôi vai, nên mới có sự tình như bây giờ. Tất cả cũng là do cái nghèo khổ mà ra.

Vẻ đẹp tâm hồn đã bị che lấp, ẩn sâu bên trong bởi cái vẻ ngoài xấu xí của người đàn bà ấy đã khiến cho cả chánh án Đẩu và anh Phùng nhận ra được nhiều điều. Mặc dù bị hành hạ, bị đánh đập dã man “ba ngày một trận nặng, năm ngày một trận nhẹ” nhưng người đàn bà vẫn nhất quyết không bỏ chồng. Vì chị thương các con, muốn đàn con được ăn no và hơn thế chị muốn con chị có một gia đình hoàn hảo có cả bố cả mẹ.Vả lại, cuộc sống trên thuyền lúc nào cũng lênh đênh trên biển không thể thiếu bàn tay vững chai của người đàn ông, nhất là lúc biển động bão giông. Chị cũng là một người nặng tình nghĩa, vì thương chồng vất vả mà chị takhông giúp gì được nên chị chấp nhận chịu những trận đòn roi mong có thể san sẻ được với chồng. Rồi chị lại tự nhận lỗi về mình, do mình đẻ quá nhiều và cũng thấy biết ơn chồng vì đã cưu mang mình. Thật đau lòng khi nghe đến niềm hạnh phúc nhỏ nhoi của chị ” trên chiếc thuyền cũng có lúc vợ chồng con cái chúng tôi sống hòa thuận, vui vẻ “, “Vui nhất là lúc ngồi nhìn đàn con tôi chúng nó được ăn no..”. Nghe đến đây không những chỉ có Đẩu và Phùng mà cả người đọc cũng cảm thấy cảm động, xót xa cho số phân éo le và cuộc sông nghèo khổ của những con người bất hạnh

Kết thúc câu truyện, tác giả đã một lần nữa nhắc lại về bức ảnh đẹp hoàn mỹ mà nghệ sĩ Phùng đã chụp, nhằm nhấn mạnh sức ảnh hưởng của nó. Nó được chọn, được treo ở nhất nhiều nơi, “nhất là trong các gia đình sành nghệ thuật”. Nhưng   đâu ai biết được, tận sâu bên trong cái vẻ đẹp ấy là một sự tàn khốc của cuộc sống. Chỉ có Phùng mới biết và hiểu thấu. Câu chuyện đằng sau vẻ đẹp của bức ảnh, câu chuyện về người đàn bà hàng chài khốn khổ kia đã đi sâu vào trong tiềm thức của Phùng như một trải nghiệm, và giúp anh thay đổi về cách nhận thức mọi sự việc trong cuộc sống cũng như trong nghệ thuật.

Truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa” với cách xây dựng tình huống truyện hết sức độc đáo, mới lạ, cùng nghệ thuật  miêu tả tài tình của Nguyên Minh Châu nó đã để lại ấn tượng sâu đậm cho người đọc. Tác phẩm đã đem đến cho người đọc những suy nghĩ, chiêm nghiệm về cuộc đời, về con người và cả nghệ thuật.