Giữa những tán rừng rậm rạp ở Kanchanaburi, miền tây Thái Lan, một nhóm các nhà tự nhiên học địa phương đã vô tình phát hiện ra một sinh vật kỳ lạ đến mức khiến cả giới khoa học phải sững sờ: một con nhện nhỏ với cơ thể chia đôi hoàn hảo – nửa bên màu cam rực rỡ, nửa còn lại xám bạc ma quái.
Phát hiện này nhanh chóng thu hút sự chú ý của giới nghiên cứu quốc tế, không chỉ bởi đây là một loài mới, mà còn vì nó mang trong mình đặc điểm “lưỡng tính hai bên” tức một nửa cơ thể là con đực, nửa còn lại là con cái.
Loài nhện đặc biệt này đã được nhóm nghiên cứu do tiến sĩ Chawakorn Kunsete thuộc Đại học Chulalongkorn dẫn đầu mô tả chính thức trên tạp chí khoa học Zootaxa với tên gọi Damarchus inazuma.
Cái tên “Inazuma” không phải ngẫu nhiên, mà được đặt theo một nhân vật trong bộ truyện tranh nổi tiếng One Piece, người có khả năng thay đổi giới tính theo ý muốn. Sự liên tưởng thú vị này phản ánh chính xác đặc điểm ngoại hình độc đáo của loài nhện: hai nửa cơ thể khác biệt rõ rệt cả về màu sắc lẫn cấu trúc sinh học.
Theo Kunsete, ban đầu, đồng nghiệp của ông là Surin Limrudee đã tình cờ đăng bức ảnh chụp con nhện hai màu lên mạng xã hội. Ngay lập tức, các nhà khoa học nhận ra đây không phải là một cá thể thông thường. “Khi xem kỹ hơn, chúng tôi nhận ra rằng mẫu vật này khác biệt hoàn toàn so với bất kỳ loài nhện nào từng được mô tả trước đây”, Kunsete chia sẻ trên Forbes.
Sau khi thu thập thêm nhiều mẫu vật, nhóm nghiên cứu xác định đây là một loài hoàn toàn mới thuộc họ Bemmeridae – họ hàng xa của loài nhện tarantula nổi tiếng, thường được gọi là “nhện xương đòn”.
Cơ thể chia đôi bí ẩn của tự nhiên
Trong thế giới động vật, giới tính thường được xác định ngay từ khi thụ tinh. Tuy nhiên, đôi khi tự nhiên “phá lệ”. Trong quá trình phân chia tế bào sớm, nếu một nhiễm sắc thể giới tính bị lỗi, kết quả là một sinh vật có thể mang cả đặc điểm đực và cái – hiện tượng được gọi là gynandromorph. Trường hợp này từng được ghi nhận ở một số loài chim hồng y, bướm và ong, nhưng cực kỳ hiếm ở nhện, đặc biệt là nhóm nhện đào hang như Damarchus.
Trước phát hiện này, chỉ có hai trường hợp tương tự được ghi nhận trong toàn bộ nhóm nhện tarantula. Điều đó khiến Damarchus inazuma trở thành loài nhện “nửa đực nửa cái” đầu tiên được biết đến trong họ Bemmeridae.
Dưới kính hiển vi, mẫu vật thể hiện rõ sự phân chia: bên trái có màu cam tươi với càng lớn hơn – đặc điểm của con cái, trong khi bên phải nhỏ hơn, trắng đục và có cấu trúc chân đặc trưng của con đực. Các bộ phận sinh sản cũng tách biệt rõ ràng: chỉ một bên chứa ống sinh tinh – cơ quan sinh sản của con cái.
Kunsete cho biết: “Mẫu vật có túi tinh, cho thấy khả năng sinh sản ở con đực, nhưng cơ quan này đã biến mất tại thời điểm thu thập. Điều đó có nghĩa loài nhện này không thể sinh sản tự nhiên”. Dẫu vậy, phát hiện này mở ra cơ hội nghiên cứu sâu hơn về sự phân chia giới tính và những bất thường di truyền trong tự nhiên.
Những “chiến binh đào hang” tí hon
Loài nhện D. inazuma được tìm thấy ở khu vực Nong Rong, nơi rừng rậm xen lẫn với đất nông nghiệp và đường giao thông. Chúng sống ẩn mình dưới đất, tạo ra những đường hầm lót tơ để phục kích con mồi. Khi bị quấy rầy, chúng tỏ ra đặc biệt hung dữ: nhe nanh, bật dậy và thậm chí phun ra những giọt nước nhỏ từ đầu nanh. “Chúng tôi tin rằng loài này có nọc độc, ít nhất là đối với côn trùng nhỏ”, Kunsete nhận định.
Mặc dù có vẻ ngoài đáng sợ, D. inazuma không gây nguy hiểm cho con người. Giống hầu hết các loài nhện cùng họ, chúng có xu hướng ẩn náu và phòng vệ hơn là tấn công. Con cái có chiều dài khoảng 2,5 cm, toàn thân phủ tông màu cam rực rỡ, trong khi con đực nhỏ hơn, mang sắc xám nhạt và được bao phủ bởi một lớp trắng mờ mà các nhà nghiên cứu vẫn chưa xác định được bản chất. Kunsete cho rằng lớp phủ này có thể giúp ngụy trang hoặc bảo vệ, nhưng điều đó vẫn còn là một ẩn số.
Khi anime gặp khoa học
Tên gọi Inazuma không chỉ là một gợi ý vui từ thế giới anime, mà còn phản ánh cách mà khoa học và văn hóa đại chúng đôi khi giao nhau đầy thú vị. Trong One Piece, nhân vật Inazuma có thể chuyển đổi giới tính, biểu trưng cho sự linh hoạt và phi giới hạn, điều mà con nhện này thể hiện rõ rệt trong chính cơ thể của nó.
Theo bài báo đăng trên Zootaxa, hiện tượng “gynandromorph” có thể xảy ra với tần suất khoảng 1/17.000 cá thể nhện, nhưng con số này chủ yếu áp dụng cho nhện thực sự (araneomorph).
Với nhóm nhện đào hang (mygalomorph) như Damarchus, hiện tượng này hiếm đến mức gần như chưa từng thấy. Các nhà nghiên cứu cho rằng nguyên nhân có thể đến từ việc mất nhiễm sắc thể giới tính trong giai đoạn đầu phát triển phôi, có thể do tác động của ký sinh trùng hoặc điều kiện môi trường khắc nghiệt.
Cánh cửa mới cho khoa học tiến hóa
Phát hiện Damarchus inazuma không chỉ bổ sung thêm một loài nhện mới vào danh sách sinh vật học thế giới, mà còn mở ra hướng nghiên cứu sâu hơn về bản chất của giới tính và sự tiến hóa sinh học.
Kunsete nhấn mạnh: “Điều khiến tôi kinh ngạc nhất là chúng tôi không chỉ ghi nhận trường hợp lưỡng tính đầu tiên trong họ Bemmeridae, mà còn phát hiện ra một loài hoàn toàn mới tại Thái Lan. Đây là minh chứng cho sức mạnh của hợp tác khoa học và niềm say mê khám phá tự nhiên”.
Với các nhà sinh học tiến hóa, D. inazuma là một “cửa sổ hiếm hoi” để nhìn vào cách bộ gen có thể chia đôi con đường phát triển, hé mở những bí mật về sự đa dạng giới tính trong tự nhiên. Còn đối với những ai yêu thích thế giới sinh vật, phát hiện này là lời nhắc nhở rằng thiên nhiên không bao giờ bị giới hạn bởi những khuôn mẫu con người đặt ra.
Trong thế giới của nhện Inazuma, ranh giới giữa đực và cái không còn là điều tuyệt đối – mà là minh chứng sống động cho sự kỳ diệu và linh hoạt vô tận của sự sống.
