Ngày 20 tháng 10 năm 1982, tại Sân vận động Lenin (nay là Luzhniki) ở Moscow, nước Nga đã chứng kiến một trong những thảm họa đau lòng nhất trong lịch sử thể thao nước này. Trong trận đấu lượt về vòng hai Cúp UEFA giữa Spartak Moscow và câu lạc bộ Haarlem (Hà Lan), một vụ giẫm đạp kinh hoàng đã xảy ra, khiến khoảng 60 người thiệt mạng và hàng chục người khác bị thương.
Thảm họa này không chỉ phủ bóng tang thương lên bóng đá Liên Xô thời bấy giờ mà còn mãi mãi được ghi nhớ như một trong những bi kịch thể thao tồi tệ nhất thế kỷ 20.
Buổi tối hôm đó, Moscow chìm trong không khí lạnh giá của cuối tháng 10. Dù Spartak không phải là đội bóng nổi bật nhất châu Âu, nhưng khán đài sân Lenin vẫn đón khoảng 16.000 khán giả, con số khiêm tốn so với sức chứa hơn 80.000 người. Tuy nhiên, niềm phấn khích của người hâm mộ vẫn tràn ngập khắp nơi khi Spartak dẫn trước Haarlem 1-0.
Khi trận đấu gần kết thúc, nhiều cổ động viên quyết định rời sân sớm qua lối ra duy nhất được mở ở phía đông, với hy vọng tránh cảnh tắc nghẽn thường thấy sau các trận đấu lớn. Nhưng họ không ngờ rằng chính sự chủ quan này đã châm ngòi cho một thảm họa.
Trong lúc khán giả đang đổ dồn ra cổng, Spartak bất ngờ ghi thêm bàn thắng thứ hai ở phút 90. Tiếng reo hò vang lên khắp khán đài, và hàng trăm người vốn đang đi ra liền quay lại, cố gắng chạy ngược dòng để chứng kiến khoảnh khắc ăn mừng. Dòng người chen chúc trong không gian hẹp khiến hàng rào kim loại bị sập, tạo thành hiệu ứng “dây chuyền chết chóc” khi hàng trăm người bị xô ngã, giẫm đạp lên nhau trong hỗn loạn.
Khi các nhân viên an ninh nhận ra tình hình, mọi chuyện đã quá muộn. Nhiều người bị nghẹt thở ngay tại chỗ, trong khi số khác bị mắc kẹt dưới đống người và không thể di chuyển. Những tiếng kêu cứu hòa lẫn với tiếng reo hò chiến thắng từ sân cỏ, một nghịch cảnh bi thảm mà đến nay, nhiều nhân chứng vẫn không thể quên.
Theo con số chính thức, 66 người đã thiệt mạng, trong đó phần lớn là thanh thiếu niên và phụ nữ. Tuy nhiên, nhiều nguồn tin không chính thức cho rằng con số thực tế có thể cao hơn.
Báo chí nhà nước chỉ đưa tin ngắn gọn về “một vụ tai nạn nhỏ trong trận đấu bóng đá”, và nhiều năm sau, toàn bộ quy mô thảm họa mới được tiết lộ.
Phải đến năm 1992, tròn 10 năm sau thảm kịch, một buổi lễ tưởng niệm mới được tổ chức tại Sân vận động Luzhniki, với sự tham dự của các cầu thủ Spartak, người thân của các nạn nhân và người hâm mộ. Một tấm bia tưởng niệm được dựng lên để ghi nhớ 66 sinh mạng đã mất.
Từ đó đến nay, mỗi năm, người dân Moscow đều tổ chức lễ tưởng niệm vào ngày 20 tháng 10 để tưởng nhớ những người xấu số, như một cách nhắc nhở về giá trị của an toàn trong thể thao và sự tôn trọng đối với sự thật lịch sử.
Thảm họa Luzhniki không chỉ là một bi kịch của bóng đá, mà còn là bài học cay đắng về quản lý đám đông, quy trình an toàn và trách nhiệm thông tin. Sau sự kiện này, các sân vận động trên toàn Liên Xô đã được rà soát lại hệ thống an ninh, lối thoát hiểm và quy định về kiểm soát khán giả. Về sau, nhiều sự kiện quốc tế lớn cũng được đánh giá lại quy trình để tránh lặp lại bi kịch tương tự.
Ngày nay, sân vận động Luzhniki (nơi từng chứng kiến thảm họa) đã được trùng tu hoàn toàn, trở thành biểu tượng của bóng đá hiện đại Nga, từng đăng cai trận chung kết World Cup 2018. Nhưng với nhiều người dân Moscow, mỗi khi tiếng còi khai cuộc vang lên, ký ức về đêm tang thương năm 1982 vẫn như âm vang đâu đó, nhắc nhở rằng niềm vui thể thao không thể tách rời khỏi trách nhiệm và lòng nhân ái.
