Ngày 18 tháng 9 năm 1968, tàu vũ trụ Zond 5 của Liên Xô đã thực hiện thành công chuyến bay vòng quanh Mặt Trăng. Thành tựu này diễn ra chỉ vài tháng trước sứ mệnh Apollo 8 mang tính biểu tượng của NASA, vốn được coi là lần đầu tiên con người bay quanh Mặt Trăng.
Vậy tại sao sự kiện của Zond 5 không được ghi nhớ rộng rãi như một cột mốc lịch sử loài người? Đơn giản vì trên con tàu Zond 5 không có phi hành gia. Thay vào đó, hai chú rùa thảo nguyên Nga đã trở thành những “du khách” tiên phong trong hành trình không gian đầy kỳ diệu này. Đi cùng với chúng còn có một số loài giun, ruồi và hạt giống, nhưng chính những chú rùa mới là “ngôi sao” của sứ mệnh.
Những chú rùa được gửi đi làm nhiệm vụ như một phần của cuộc điều tra khoa học về tác động của du hành vũ trụ lên các sinh vật sống. Sự kiện này diễn ra hơn một thập kỷ sau khi Liên Xô gây chấn động thế giới với việc phóng thành công vệ tinh nhân tạo đầu tiên, Sputnik 1, vào cuối năm 1957. Điều đó đã châm ngòi cho Cuộc chạy đua vũ trụ căng thẳng, nơi Hoa Kỳ và Liên Xô lao vào một cuộc cạnh tranh tốn kém kéo dài khoảng 20 năm để thống trị không gian.
Tuy nhiên, vào cuối những năm 1960, Liên Xô bắt đầu có dấu hiệu hụt hơi trong cuộc đua chinh phục không gian ngày càng tham vọng này.
Trong khi NASA đang sở hữu tên lửa Saturn V mạnh mẽ và chương trình Apollo đang chuẩn bị cho chuyến bay thử nghiệm có người lái đầu tiên, Liên Xô lại phải đối mặt với nhiều thất bại nghiêm trọng, đáng chú ý nhất là cái chết bi thảm của phi hành gia Vladimir Komarov, người đã “rơi từ không gian”. Họ không có phương tiện phóng nào có thể đưa tàu vũ trụ vào quỹ đạo Mặt Trăng và mang theo đủ vật dụng cần thiết cho phi hành đoàn sống sót, như thực phẩm, nước và oxy.
Nhận thấy rằng việc gửi một phi hành đoàn con người vào một nhiệm vụ táo bạo như vậy là bất khả thi vào thời điểm đó, các nhà khoa học Liên Xô đã chuyển hướng sang một giải pháp thay thế.
Nếu không thể đưa con người, họ có thể gửi một thứ gì đó khác lên đó để khẳng định thành công của mình. Đây chính là lúc những chú rùa được lựa chọn. Tàu Zond 5 được thiết kế để đưa chúng vào vũ trụ, mang chúng bay quanh Mặt Trăng, và sau đó đưa chúng trở về Trái Đất an toàn. Và trên thực tế, sứ mệnh này đã thành công.
Hai chú rùa, có nguồn gốc từ vùng thảo nguyên Afghanistan, Uzbekistan và một số khu vực khác, đã được đưa lên tàu vũ trụ vào ngày 14 tháng 9 năm 1968. Chúng được đặt vào khoang tàu từ ngày 2 tháng 9 và được giữ trong đó mà không có thức ăn cho đến khi phóng. Các nhà khoa học Liên Xô lo ngại rằng bất kỳ thức ăn nào mà loài bò sát này tiêu thụ có thể ảnh hưởng đến dữ liệu sinh học mà họ hy vọng thu thập được từ nhiệm vụ.
Chuyến hành trình của Zond 5 bay quanh Mặt Trăng mất tổng cộng bốn ngày, một khoảng thời gian đủ để những chú rùa giành được danh hiệu là sinh vật sống đầu tiên thực hiện chuyến đi này trước khi bắt đầu hành trình dài trở về nhà.
Sau đó, những chú rùa đã hạ cánh an toàn xuống Ấn Độ Dương vào ngày 21 tháng 9 năm 1968. Điều đáng kinh ngạc là cả hai chú rùa “phi hành gia” đều khỏe mạnh mặc dù đã trải qua một cuộc phiêu lưu khắc nghiệt, dù chúng có sụt cân đáng kể. Cuối cùng, đó là một bước tiến nhỏ nhưng quan trọng đối với Liên Xô, và là một bước tiến chậm rãi nhưng đầy ý nghĩa đối với loài rùa, góp phần vào những hiểu biết ban đầu về tác động của du hành vũ trụ lên sự sống.
